Cumhuriyetin üç fedaisi

Kemalist Devrim’in esaslı kadrolarından Reşit Galip, Mahmut Esat Bozkurt ve Şükrü Saraçoğlu... Cumhuriyetin üç fedaisi!

Cumhuriyetin üç fedaisi
Eren Öztürk
Eren Öztürk
YAZAR

Değerli yazar Özdemir İnce’nin çıkar çıkmaz aldığım fakat okumak için yeni zaman ayırabildiğim “Cumhuriyetin Üç Fedaisi”, Kemalist Devrim’in esaslı kadrolarından Reşit Galip, Mahmut Esat Bozkurt ve Şükrü Saraçoğlu’nu ele aldığı çoklu biyografik anlatıma sahip bir kitap.

Tarihi kişiliklerin düşünce hayatımızdaki yerleri, tarihteki rolleri, geniş kitlelerce anlaşılmadan, iyi niyetle de olsa şuraya buraya adlarının konması, boşluğa atılan bir adımdan başka bir şey ifade etmemekte, beklenenin aksine o kişilikleri sıradanlaştırarak onlara yabancılaşmamıza neden olmaktadır.

Öyle ki, özellikle yakın tarihimizin kahramanlarından herhangi birinin kim olduğunu sorduğunuzda Atatürk’ten başkasının bilinmemesi veya “Biliyorum canım, falan caddeye adı konulan adam değil mi?” cevabıyla karşılaşmamız, işin vahametini açıkça gösteriyor.

Türk devrimini yapan ve o devrimin yarattığı kadroların tanınmaması, Atatürk’ün göklerde aranması ve her şeyi tek başına yaptığı izlenimini uyandırıyor. Bu sebeple Atatürkçülüğü, Atatürk’ten ibaret sanan ve hatta onun da geçmiş ve gelecekle bağlarını koparan bir bakış açısı türüyor. 12 Eylül Atatürkçülüğü, bu durumun zirve noktasını oluşturuyordu. Heykellerini diktikleri Atatürk’ün ilke ve devrimleri tek tek tırpanlandı; laikliğin gözlerinin içine baka baka cemaat ve tarikatlara kucak açıldı, devletçiliğin gözünün yaşına bakmadan 24 Ocak kararları getirildi ve ekonomide özelleştirmenin önü açıldı, devrimciliği hiçe sayarak sivil toplumculuk ve geçmişe özlem pompalandı.

Kitapta Cumhuriyetin fikir fedailerinin devrimlerin öncüsü olduğu ve yer yer Atatürk olmasa bile devrimi sürdürecek bilinçte oldukları vurgulanmakta ve bu genç dimağların karşı devrim sürecinde etkilerinin azaltıldığı gösterilmekte, bugünler de ise unutturulmaya ve karalanmaya çalışıldığı belirtilmektedir.

Kitapta beni en etkileyen kısım ise şöyle:  

1931 sonbaharında  bir gece Atatürk’ün Sofrası’nda  Reşit Galip söz alarak, Milli Eğitim Bakanı  Esat Bey’i eleştirir ve gericilikle suçlar. Sofra gerilir ve Atatürk, Bakanı’nı zor durumda bırakan bu çıkıştan hoşlanmaz ve “Yoruldunuz, buyurun biraz istirahat edin" diyerek kibarca Reşit Galip'in sofradan ayrılmasını ister.

Bununla birlikte genç devrimcinin yılmaya niyeti yoktur. "Burası sizin değil, milletin sofrasıdır. Milletin işlerini görüşüyoruz. Burada oturmak sizin kadar, benim de hakkımdır." der.

Ortalık buz gibi olur ve Atatürk yanındakilere dönüp "Öyleyse biz kalkalım" der. Sofradaki heyet Reşit Galip'i orada bırakıp çıkarlar.

Sonra neler olur? Bu olağanüstü sahnenin devamı daha da ibret vericidir: Reşit Galip bütün geceyi Dolmabahçe Sarayı'nda pencere kenarındaki bir koltukta geçirir.

Atatürk uyandığında Genel Sekreteri'ne Reşit Galip'i sorar. "Sabaha kadar bekledi, mahcubiyetini size iletmemizi istedi. Ankara'ya gidecek kadar borç para istedi. 25 lira verdik" derler.

Atatürk "Ankara'ya gidecek adama 25 lira mı verilir. Bari benim hesabımdan birkaç yüz lira verseydiniz. Cebinde beş parası yok ama karakterinden hiç taviz vermiyor. Parası yok ama cesareti var" diye ekler. Ve çok geçmeden,1932 yılında 39 yaşındaki Reşit Galip Milli Eğitim Bakanlığı’na atanır.

Sonuç

Özdemir İnce’nin zamanında Hürriyet ve Aydınlık’ta Reşit Galip, Şükrü Saraçoğlu ve Mahmut Esat Bozkurt’la ilgili yazı dizilerinin genişletilmiş hali gibi duruyor. Bu yüzden bolca tekrara düşülüyor. Aynı zamanda yararlanılan kaynaklar da oldukça kısıtlı, bu da seçilen kıymetli isimlerin derinine inemememize neden oluyor. Tarihi kişilerin biyografilerinde her önüne gelenin yazabildiği ve güvenilmeyen bir kaynak olan Vikipedi’den yararlanılmış olması da ayrı bir eleştiri konusu.

Tüm bu olumsuz yönlere rağmen Cumhuriyet Devrimi’nin unutturulmaya çalışılan üç fedaisini tanımak için okunabilecek kitaplardan biri.

Eren Öztürk

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi (Çapa) Birim Örgütü Başkanı

İnciraltı Tarih Cemiyeti Başkanı

tgb.gen.tr

Tarih:
Diğer Haberler