Nezihe Muhittin, 1889’da İstanbul’da doğmuştur. Bürokrat bir aileden gelen Nezihe Muhittin kısa bir süre mahalle mektebine gitmiş, ancak burada verilen eğitimi yetersiz bularak evde özel ders almaya başlamıştır. Aldığı bu özel derslerle Farsça ve Arapça öğrenmiş, Kumkapı Sörler Okulu’na giderek de Fransızcasını ilerletmiştir.
Öğretmen olmak isteyen Nezihe Muhittin, öğretmen okulunu bitirmediği halde öğretmen olmak amacıyla Maarif Nezareti’ne dilekçe vermiş ve açılan sınavı kazanarak 20 yaşında Darülmuallimat’a öğretmen olarak tayin edilmiştir. İlk romanı olan Şebab-ı Tebah’ı 1909’da Nezihe Muhlis adıyla yazmış, 1911’de yayınlatmıştır. 6 Nisan 1913’te Kadınlar Dünyası’na yazdığı makale ile de yayın hayatına girmiştir.
İttihat Terakki Kız Sanayi Mektebi’nde jimnastik, piyano, biçki dikiş dersleri vermiş, Balkan Savaşları sırasında ise bu okulu orduya malzeme sağlamak amacıyla dikimevine çevirmiştir. İttihat Terakki’nin Nuruosmaniye Kulübü’nün ilkyardım hastanesinde hemşirelik yapmıştır. Bunun yanı sıra müdürlük ve müfettişlik de yapan Nezihe Muhittin, İstanbul Gazi Osman Paşa Ortaokulu’nda fizik ve hayvanat dersleri vermiştir.
Dergicilik, yazarlık, dernekçilik, öğretmenlik gibi birçok vasfa sahip olan Nezihe Muhittin, en önemli mücadeleyi siyaset alanında vermiştir. 16 Haziran 1923’te Kadınlar Fırkası’nı kurarak parti başkanlığına seçilmiş, partinin amacı “Kadının sosyal, iktisadi ve siyasi sahalarda gelişmesini sağlayarak haklarını almak” şeklinde belirlenmişti. Ancak o yıllarda Türk seçim kanununda kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmadığından parti resmen kurulamadı. Bunun üzerine parti programında düzenleme yapılarak 5 Şubat 1924’te Türk Kadınlar Birliği adıyla yeni bir dernek kuruldu. Kadın Yolu adlı dergiyle derneğin amacı ve faaliyetleri kamuoyuna duyuruldu.
Nezihe Muhittin “…Kahvehane köşelerinde miskinane esrar çeken birine verilen bu hak, tahsili mükemmel bir kadından esirgenebilir mi?” diyerek Türk kadınına seçim hakkı verilmesinin gayet doğal olduğunu vurguluyordu.
Mart 1927’de Türk Kadınlar Birliği’nin tüzüğüne siyasal hak talebi eklendi ve İstanbul’da düzenlenen kongrede kadınlar için oy hakkı istendi, gelecek yerel seçimlere katılım için girişimde bulunulması kararlaştırıldı. Nezihe Muhittin oy hakkı için karalılığını şu sözlerle vurgular:
“Biz, seçim hakkımızı elde etmeye dayalı idealimizden vazgeçmiş değiliz. Zira bundan vazgeçersek derneğimizin hiçbir varoluş nedeni kalmaz. Davamızın zaferi için ölünceye kadar çalışacağız. Bizim yaşamımız buna yetmezse hiç olmazsa bizden sonra gelenler için ortalığı temizlemiş oluruz.”
Derneğin kurucusu ve başkanı olan Nezihe Muhittin ve yönetim kurulu Eylül 1927’de görevden uzaklaştırılır. Ancak Nezihe Muhittin yılmadan mücadelesine devam eder. 1930’da programında kadınlara seçme ve seçilme hakkını tanıyacağını ilan eden Serbest Cumhuriyet Fırkası içinde yer alır. SCF’nın kapatılmasının ardından seçimlere bağımsız aday olarak katılır.
Hayatının daha sonraki yıllarında ise roman yazarak geçimini sağlamıştır. “Benliğim Benimdir”, “Türk Kadını”, “Güzellik Kraliçesi”, “Bozkurt”, “Ateş Böcekleri”, “Avare Kadın”, “Bir Yaz Gecesiydi”, “Çıngıraklı Yılan”, “İzmir Çocuğu”, “Kalbim Senindir”, “Sus Kalbim Sus”, “Bir Aşk Böyle Bitti” gibi birçok çalışması mevcuttur. Öyküleri, sahneye konmuş piyesleri, operetleri ve filme alınmış senaryoları mevcuttur. Eserlerinde kadın erkek eşitliği ve kadın haklarına dair izler görülmektedir.
Kadınlar Fırkasını kurarak bir ilke imza atan Nezihe Muhittin, aile ve toplum gibi sosyal alanlardaki kadın mücadelesinin ötesine geçerek siyaset alanında kadın erkek eşitliğini savunmuş, Türk kadınlarına seçme ve seçime hakkı verilmesi için mücadele etmiştir. Bu yönüyle Türk kadın tarihimizin mücadeleci ve en ileri görüşlü kadınlarından olan Nezihe Muhittin 10 Şubat 1958’de vefat etmiştir.
Vermiş olduğu mücadelenin tüm kadınlarımıza örnek olması temennisiyle, ruhu şad olsun!
1Yaprak Zihnioğlu, Bir Osmanlı Kadın Hakları Savunucusu Nezihe Muhiddin, Tarih ve Toplum, 1999, c.31, S.183, s.4.
2Yaprak Zihnioğlu, Kısam Yaşam Öyküsü, Yetiştiği Ortam ve Kadınlardan Etkiler Nezihe Muhiddin, Tarih ve Toplum, 2000, c.33, S.165, s.71-72.
3Serpil Çakır, Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Mevlan- Nezihe Muhittin, Toplumsal Tarih, 1997, c.8, S.46., s.10.
4. Serpil Çakır, agm, s.10
5Serpil Çakır, agm, s.11
6Serpil Çakır, agm, s.10.
7Serpil Çakır, agm, s.11.