25 Mayıs'ta polisin boynuna yaklaşık 9 dakika boyunca bastırması sonucunda nefessiz kalarak hayatını kaybeden siyahi Amerikalı Floyd'un ölümü, hem ABD hem de Avrupa'daki kölelik ve sömürgecilik mazisini yeniden tartışmaya açtı.
ABD'de kölelik dönemini hatırlatan ya da köleliği savunan pek çok kişinin heykelleri Floyd'a adalet isteyen göstericiler tarafından yıkılırken, Avrupa'nın sömürgeci geçmişine karşı seslerini yükselten gruplar da Avrupa'daki bazı heykelleri hedef aldı.
Kısa sürede bir trend haline gelen kölelik ve sömürgecilik karşıtı "heykel yıkma" eylemlerinin yayılacağı ve ABD ile Avrupa'nın tarihindeki ırkçı dönemleri anımsatan diğer heykellerin de hedef alınabileceği belirtiliyor.
ABD'de kölelik yanlısı tarihi şahsiyetler hedefte
Floyd'un ölümünün ardından başlayan ırkçılık ve kölelik tartışmaları sürerken, 19. yüzyılda kölelik yanlısı eyaletlerden kurulan Amerikan Konfedere Devletleri döneminden kalma heykeller ve anıtlar protestocuların hedefi oldu.
Başkent Washington DC'de, köleliğin kaldırıldığı 19 Haziran 1865 gününe ithafen düzenlenen gösteride protestocular, Amerikan Konfedere Devletleri dönemine ait General Albert Pike'ı temsil eden heykeli hedef aldı.
Kölelik yanlısı dönemin en sembol isimlerinden Pike'ın heykelini deviren göstericiler ardından heykeli ateşe verdi.
İç Savaş döneminde Konfederasyonun başkenti olan Virginia eyaletinin Richmand kentindeki birçok heykel ve anıta Floyd'la ilgili yazılar yazan göstericiler, bu heykellerin çoğunun kaldırılmasını talep ediyor.
Kentte bulunan Konfederasyon döneminin ünlü generallerinden Robert Lee'ye ait devasa heykeli büyük oranda boyayan göstericilerin çağrılarına kulak veren Virginia Valisi Ralpdh Northam, söz konusu heykelin ve Konfederasyon dönemine ait diğer heykellerin kaldırılacağı sözünü verdi.
Lee, 1861-1865'te yaşanan Amerikan İç Savaşı’nda, kölelik taraftarı Amerikan Konfedere Devletleri ordusunun başında bulunuyordu.
Kristof Kolomb heykellerini yıktılar
Yine Virginia eyaletinde Floyd gösterilerinde protestocular Kristof Kolomb heykelini kırıp göle atarken, Massachussets eyaletine bağlı Boston kentindeki Kolomb heykelinin ise başı protestocular tarafından kesildi.
Amerika kıtasını keşfi sırasında yerli halkı katlettiği gerekçesiyle ABD'de ve Avrupa'da sömürgecilik karşıtlarının sık sık gündemine gelen Kolomb'un çok sayıdaki heykeli de gösterilerde boyandı.
Dönemin Konfedere Devletlerinin başkanlığını yapan Jefferson Davis'e ait Richmand'daki heykele zarar veren göstericiler, heykeli yerinden söktü.
Floyd olayları sırasında Virginia'nın Portsmouth kentindeki Konfederasyon dönemine ait çok sayıda heykelin de başı koparıldı.
Avrupa'da da heykeller birer birer yıkılıyor
Öte yandan Floyd'un ölümünün ardından çok sayıda eylem düzenleyen Avrupa'daki göstericilerin hedefinde de sömürgeci geçmişin sembolleri olan heykeller vardı.
İngiltere’nin imparatorluk ve sömürgecilik tarihine ait heykeller ülkede tartışma konusu olurken, Bristol'da ırkçılık karşıtı göstericiler, köle taciri Edward Colston'ın (1636-1721) heykelini iple çekerek devirmesi ve denize atması büyük ilgi çekti.
Köle ticaretini uzun yıllar elinde tutan Kraliyet Afrika Şirketinin yönetiminde rol aldığı sürede, 100 bin Afrikalının Atlantik ötesindeki İngiliz sömürgelerine köle olarak taşınmasından sorumlu "iş adamı" Colston, kirli ticaretten kazandığı parayı Bristol ve Londra’da "hayır işlerine" harcamasıyla tanınıyor.
Tarihi kayıtlara göre, Colston'ın ticaretini yaptığı 100 bin Afrikalıdan 20 bini daha gemi yolculuğu sırasında hayatını kaybetti. Bunların bir kısmını da gemide baş gösteren gıda ve su kıtlığı nedeniyle güverteden denize atılarak "kurtulunanlar" oluşturdu.
Göstericilerin, heykeli suya atmadan önce heykelin göğsüne kan kırmızı boyayla "Siyahların Hayatları Önemlidir" ibaresini yazması ise önemli bir mesaj niteliği taşıyor.
Aynı günlerde Londra'da eski Başbakan Winston Churchill'in bir heykeline göstericiler saldırdı ve heykelin göğsüne "Churchill bir ırkçıydı" yazdı. Olayın ardından polis heykeli korumaya aldı.
Söz konusu saldırının ardından Hindistan ve Güney Afrika'nın efsanevi liderleri Mahatma Gandhi ve Nelson Mandela'nın Londra'daki heykelleri korumaya alındı.
Benzer şekilde, Londra'da köle taciri Robert Milligan ile izci teşkilatının kurucusu Robert Baden-Powell'ın heykelleri de geçici olarak kaldırıldı.
İngiltere'de göstericiler tarafından sömürgeci geçmişin kalıntıları olarak görülen çok sayıda tarihi şahsiyet de hedef olarak belirlenmiş durumda.
Bu kapsamda bir liste yayımlayan aktivist gruplar, Amerika kıtasını keşfi sırasında yerli halkı katlettiği gerekçesiyle Kristof Kolomb, Güney Afrika'da ırk ayrımının ve Apartheid rejiminin mimarı asker ve siyasetçi Jan Smuts, Güney Afrika'da görev yapan İngiliz General Lord Kitchener, sömürgecilik döneminde korsanlık yapan ünlü isimlerden Kaptan Francis Drake ve Pasifik Okyanusu'ndaki seferlerinde yerli halkların katliamına katılan Kaptan James Cook gibi isimlerin heykellerinin kaldırılmasını istiyor.
Belçika
Belçika’da da ülkenin karanlık sömürgeci geçmişinin önde gelen isimlerinden Kral 2. Leopold’a yönelik tepkiler artmaya başladı.
Ülke genelinde yüzlerce sokağa, tramvay ve otobüs durağına ismi verilen Kral 2. Leopold’un heykellerinin kaldırılması için imza kampanyaları hız kazanırken Brüksel, Anvers ve Gent gibi şehirlerde Kral'ın heykellerine saldırılar gerçekleşti.
Geçen hafta, Anvers’te Kral 2. Leopold’un heykeli ateşe verilirken, Gent’te bulunan bir büstü kırmızıya boyanarak yaşamını yitiren siyahi Floyd'a atıfla "Nefes alamıyorum" cümlesi yazıldı.
Daha sonra Anvers’teki heykel restore edilmek için müzeye kaldırılırken, Brüksel’deki Kraliyet Sarayı'nın yanında bulunan Kral 2. Leopold heykelinin üzerine "Katil", "Özür dileriz", "Bu adam 15 milyon kişiyi öldürdü" ve "Siyahilerin hayatları değerlidir" ifadeleri boyayla yazıldı.
Benzer şekilde Brüksel'de ülkenin sömürgeci geçmişinin sembollerinden olan General Emile Storms'un büstü de göstericiler tarafından kırmızıya boyandı. General Storms, Kral 2. Leopold döneminde Afrika'daki sömürgecilik faaliyetlerine katılan isimlerden biri olarak biliniyor.
Belçika’nın 1865-1909 yıllarında kralı olan Leopold'un, ülkeyi Kongo'nun kaynaklarını kullanarak inşa ettiği ve milyonlarca kişinin ölümüne sebep olduğu belirtiliyor.
İtalya
Geçmişlerinde ırkçı ve köle tacirliği bulunan bazı ünlü simaların heykellerine yönelik tepkilerin bir benzeri İtalya'da yaşandı.
İtalya’da bir dönemin etkili gazetecilerinden Indro Montanelli’nin heykeline kırmızı boyayla saldırı düzenlendi. Heykelin üstüne "ırkçı ve tecavüzcü" yazıldı.
Anti-faşist bir grup, geçen salı, 1935'te faşist lider Benito Mussolini liderliğindeki İtalya’nın Etiyopya’yı işgali sonrasında Montanelli’nin genç Eritreli bir kızı satın alarak evlenmesini gerekçe göstererek Milano Belediyesinden heykelin kaldırılmasını isterken, Milano Belediye Başkanı Giuseppe Sala ise bu talebi reddetti.
Hollanda
Hollanda'da, kendilerini "Hiçbir zamanın kahramanları" olarak adlandırılan bir grup ise Rotterdam kentindeki eski Amiral Piet Hein'in heykeli ile 15'inci ve 16'ıncı yüzyıllarda yaşayan eski Koramiral Witte de With'in adını taşıyan sanat merkezinin ön cephesine saldırı düzenledi.
15'inci ve 16'ıncı yüzyıllarda yaşayan Hein'in heykelinin üzerine kırmızı boya sürülerek "Katil" ve "Hırsız" yazıldı, sanat merkezinin ön cephesinde ise kırmızı boyayla el izleri bırakıldı. Göstericiler sosyal medya hesaplarında, kırmızı el izlerinin With'in 16'ıncı yüzyılda Hollanda Doğu Hint Adaları'nda gerçekleştirdiği "sömürgeci şiddeti" temsil ettiğini belirtti.
tgb.gen.tr