Biden yönetimi seçildikten sonra “ABD geri döndü açıklaması” yaptı ve “müttefiklerle ilişkileri güçlendireceğiz” diyerek AB’den Japonya, Güney Kore ve Hindistan’a kadar bir dizi ikili görüşme ve kurumsal zirveye tanık olduk.
Trump dönemi gerileyen ABD-AB ilişkilerinin nasıl seyredeceği ise dünya kamuoyunda en çok merak edilen başlıklardan. Biden yönetiminin restore edip güçlendirmeye çalıştığı “müttefik” ilişkileri, önce G7 ve NATO zirvelerine tosladı. Haziran ayı başında yayımlanan bir ankette ise Avrupalıların “Atlantik İttifakı” güvenmedikleri ortaya çıktı.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi (European Council on Foreign Relations) 9 Haziran’da 12 AB üyesi (Almanya, Fransa, İtalya, İsveç, Avusturya, İspanya, Portekiz, Polonya, Hollanda, Bulgaristan, Hollanda ve Macaristan) ülkeden 20 bine yakın kişinin katıldığı anket sonuçlarını açıkladı. Ankette özellikle AB’nin Kovid-19 ile imtihanı, AB’nin yapısı ve geleceği, ABD, Rusya ve Çin gibi ülkelerle ilişkiler gibi konularda Avrupalıların fikri alındı.
ATLANTİK İTTİFAKININ KARŞILIĞI YOK
Anket sonuçlarında, önemli AB üyesi 12 ülkeden Avrupalılar, ABD’ye olan güvenin Avrupa’da ne ölçüde azaldığı görülüyor. Biden yönetimi seçildikten kısa bir süre sonra tamamlanan ankette, Trump dönemi politikalarının AB-ABD ilişkilerine olumsuz etkisi belirgin bir şekilde fark ediliyor. Katılımcıların ezici bir çoğunluğu (yüzde 80) ABD’yi güvenilir bir müttefik olarak görmüyor. Daha da fazlası ise (yüzde97) ABD’nin AB’ye kriz anlarında yardım etmediğini ve etmeyeceğini söylüyor. Bu oran, katılımcılar içerisinde Çin ve Rusya’nın AB’ye yardım etmesini bekleyenlerden daha da düşük.
‘ABD’NİN YANINDA DEĞİL TARAFSIZ KALALIM’
Ankete katılan 20 bine yakın insanın büyük çoğunluğu ABD’nin Çin ve Rusya ile olan ilişkilerinde ABD’den yana tavır almak yerine tarafsız kalmayı yeğliyor. Ankete katılan ülkelerde ABD’den en çok “yardım bekleyen” ülkeler ise yüzde 14 ile Polonya ve İtalya vatandaşları oldu.
Fransa, Almanya, Hollanda, Portekiz, İspanya, Portekiz ve Avusturya’dan katılımcıların en az yarısı, ABD tipi sistemin iyi işlemediğini belirtiyor. Aynı ülke vatandaşlarının çoğunluğu Çin’in 10 yıl içinde ABD’yi geçeceğini düşünüyor. 12 ülkeden ankete katılanlar, en önemli müttefik olarak Washington yerine Berlin’i gördüklerini ifade ediyor.
Biden ve Blinken’ın Avrupa turunun ise kısmen bir iyileşmeye işaret ettiği söylenebilir. 2020’nin sonbaharından anketin sonuçlandığı tarihe kadar (haziran başı) ABD olumsuz bakanların oranında kısmen de olsa düşüş var (yüzde 3-5 arası).
Almanya ve Avusturya’da ise ABD’yi rakip veya düşman olarak gören en az yüzde 20’lik bir kesim olduğu görülüyor.
‘HAYALKIRIKLIĞI’
Ankette dikkat çeken bir diğer nokta ise AB’nin en önemli 12 ülkeden binlerce Avrupalının AB’ye olan güveninde olan kırılma. 2008 mali krizi, Brexit, mülteci sorunu derken Kovid-19 pandemisini kontrol altına almakta yaşanan ciddi sorun ve disiplinsizlik, AB’nin de kurumsal olarak yapısını ve geleceğini tartışmaya açtı.
Birçok katılımcı, AB’nin pandemi dönemini uluslararası mücadeleye önderlik edecek yetenekten yoksun olduğunu ve devletlerin vatandaşların halk sağlığını koruyamadığını belirtiyor. Yine de önemli bir kısmı, AB’ye yönelik inancını koruyor. Ankete katılanların yüzde 63’ü pandemi ile iş birliği ihtiyacının arttığına dikkat çekiyor.
Kovid-19 ile mücadeleyi “hayal kırıklığı” olarak nitelendiren katılımcılar, AB sistemine olan inanç ise pandemi öncesine oranla yüzde 11 daha düşük duruma inmiş. Almanya ve Fransa gibi dev ülkelerin vatandaşları AB’yi daha sert eleştirirken bu iki ülke dışındaki üye ülke vatandaşları AB’ye olan inançlarını sürdürerek daha fazla iş birliği talep ediyor.
Avrupa’da insanların önemli bir kısmı ABD ve İngiltere’ye güvenmiyor ve daha güçlü bir Avrupa talebinde bulunuyor.
ÇİN DÜŞMAN OLARAK GÖRÜLMÜYOR
Öte yandan katılımcıların Çin hakkında görüşlerinde ise ABD kampanyasının Avrupa’da karşılığı olmadığı görülüyor. Ankete katılanların sadece yüzde 12’si Çin’i düşman olarak görüyor. Rusya’yı düşman olarak görenlerin oranı ise yüzde 17.
SONUÇ: AB’YE GÜVENSİZLİK
Anket özetine baktığımızda Kovid-19 sonrası düzen açısından baktığımızda Avrupalıların AB’ye kurumsal olarak güveninin azaldığını net olarak söyleyebiliriz. Brexit ve Trump dönemi ABD politikalarının Avrupalılarda derin izler bıraktığı görülüyor. AB vatandaşlarının daha güçlü ve egemen devletlere olan talebi artıyor.
Anketin bir diğer önemli sonucu, Avrupalıların “çok kutuplu dünya düzeni” vurgusu. Ülkelerinin Çin ve Rusya ile ticari ilişkilerine olumsuz bakmayan Avrupalılar, ABD ve İngiltere’ye ise temkinli yaklaşıyor.
ORÇUN GÖKTÜRK/AYDINLIK