Merakla beklenen etkinlik Brüksel, Santiago, Şangay, Taipei ve Tokyo'da aynı anda toplantılarda açıklandı. EHT Direktörü Shep Doelman bugüne kadar çekilen ilk kara delik fotoğrafını kamuoyu ile paylaştı.
İlk kez bir kara deliğin fotoğrafı çekilirken, bu gelişme 'astrofizikte bir dönüm noktası' olarak nitelendirildi.
Antarktika'dan Şili'ye kadar birçok bölgede 8 telsiz teleskoptan oluşan ve 200'den fazla bilim insanının katkıda bulunduğu EHT Direktörü Astrofizikçi Sheperd Doeleman, "Kara delikler evrendeki en gizemli objeler. Asla görülemez dediğimiz şeyi gözlemledik. Kara deliğin fotoğrafını çektik" ifadelerini kullandı.
İLK ADIM 2017'DE ATILMIŞTI
Bilim insanları 2017 yılında 'Proje EHT' isimli proje kapsamında galaksinin merkezi Sagittarius A*'da bulunduğu belirtilen süper kütleli kara deliğin görüntülenmesi amacıyla küresel bir teleskop çalıştırmıştı.Söz konusu teori, 1905 yılında yer çekimi kanunlarıyla diğer doğal güçlerin arasındaki ilişkiyi açıklamak için oluşturulmuştu.
KÜTLESİ GÜNEŞİN 6.5 MİLYAR KATI
Bilim insanları, günler öncesinden duyurdukları ‘çığır açıcı’ buluşu dün tüm dünyayla paylaştı. Dünya'ya 53 milyon ışık yılı mesafedeki Başak (Virgo) Takımyıldızındaki M87 Galaksisi'nin merkezindeki süper kütleli kara deliğin ilk kez bir fotoğrafı çekildi.
Fotoğrafta, yoğun bir parlaklığa sahip ‘ateş çemberi’nin çevrelediği tam yuvarlak bir kara delik görülüyor. Bu parlaklığa, kızgın gazların deliğe düşmesi neden oluyor.
40 milyar kilometre çapıyla Dünya'dan üç milyon kat daha büyük olan dev kara delik, Güneş'in 6.5 milyar katı bir kütleye sahip.
EKİPTE TÜRK BİLİM İNSANI DA VAR
M87 Galaksisi'nin merkezinde yer alan süper masif kara deliğin fotoğrafının çekilmesini sağlayan ekipte bir Türk bilim insanı da yer aldı.
EHT Bilim Konseyi Üyesi ve Arizona Üniversitesi astronomi ve astrofizik profesörü
Feryal Özel (43) Modelleme ve analiz Çalışma Grubu'nu yönetti. Görüntünün elde edilmesini sağlayan radyo teleskoplarını koordine eden iki profesörden biri.
Özel, "evrende, bir nesneyi daha, imkansız gibi düşünülse de insanoğlunun kaşif ruhu sayesinde görüntülemeyi başardıklarını" söyledi.
FERYAL ÖZEL KİMDİR?
Feryal Özel, Üsküdar Amerikan Lisesi'nden mezun olduktan ve 1996 yılında Columbia Üniversitesi'nde Fizik ve Uygulamalı Matematik eğitimini ikincilikle bitirdi.
Özel, Niels Bohr Enstitüsünde fizik yüksek lisansı, Harvard Üniversitesi'nde ise astrofizik doktorasını tamamladı.
Kariyerindeki dönüm noktası ise 2003 yılında Albert Einstein ve John Forbes Nash gibi büyük dehaların bulunduğu “Büyük Fikirler” adlı 20 kişilik listeye adının yazılması oldu.
Astrofizik, özellikle kara delik ve nötron yıldızları üzerinde birçok çalışma yaptı. Yüksek manyetik alanda nötron yıldızlarının ilk kuantum hesaplarını yaptı ve Harvard Üniversitesi’nde yazdığı doktora teziyle fizik camiasında yankı uyandırdı.
Kara delik üzerinden yaptığı gözlemler, hesaplar ve tahminler yaptığı çalışmaları yayınlandı ve bunların hepsi daha sonra kanıtlandı.
Kariyeriyle ilgili bir diğer dönüm noktası NASA tarafından verilen Hubble ödülüne de layık görülmesi oldu. Feryal Özel, Hubble kadrosuna alınan ilk ve tek Türk olma ünvanını taşıyor.
BU FOTOĞRAF NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?
EHT tarafından söz konusu karenin çekilmesi Albert Enstein'ın yirminci yüzyılın başında Genel Görelilik Kuramı (İzafiyet teorisi) bağlamında var olduğunu öne sürdüğü kara delikler konusunda yapılan ilk doğrudan gözlem.
Başka bir deyişle 103 yıl önce, 1916 yılında Einstein tarafından yayımlanan kütle çekimi geometrik kuramı ilk defa bilim dünyası tarafından gözlemlenebildi ve Einstein’ın kuramı tek bir fotoğraf ile teori olmaktan bir adım daha ileriye gitmiş oldu ve ilk büyük testini geçti.
Eğer elde edilen görüntü Einstein’ın teorisine uymasaydı ve gölge küresel olmasaydı, bu Einstein’ın teorisinin doğru olmadığı anlamına gelirdi.
Einstein’ın teorisi daha önce bir kara deliği fotoğraflama ile kıyaslandığında mikro sayılacak düzeyde test edilmiş ve başarıya ulaşmıştı.
EHT ise İzafiyet Teorisi’nin bugüne kadar tabi tutulduğu en büyük sınavdı ve 103 yıl önce kaleme alınan teori hala uzayı anlayabilmek için en iyi referans kaynaklarından birisi olduğunu kanıtlamış oldu.
tgb.gen.tr