Çin’in Sinciang Halk Hükümeti Başkan Yardımcısı Erkin Tuniyaz, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’nin, 25 Haziran 2019 tarihinde Cenevre’de yapılan 41. oturumunda bir konuşma yaptı.
Çin hükümetinin Sinciang halkı üzerinde baskı uyguladığı iddialarına yanıt veren Erkin Tuniyaz, konuşmsına “Etnik olarak bir Uygurum ve şimdi de ÇKP Sinciang Uygur Özerk Bölgesi Merkez Komitesi Daimi üyesi ve Sinciang Uygur Özerk Bölgesi Halk Hükümeti başkan yardımcısıyım” diye başladı. Tuniyaz’ın konuşmasını aynen yayımlıyoruz.
‘ÇOK DİNLİ ÇOK ETNİTİSELİ’
Antik çağlardan beri, Sinciang, Çin'in ayrılmaz bir parçası ve çeşitli dinlerin bir arada yaşadığı çok etnisiteli bir bölge olmuştur. 1.66 milyon kilometrekarelik arazisinde 25 milyonluk bir nüfus yaşamaktadır. Tüm etnik unsurlarıyla bütün Sinciang halkı, eşitliği, dayanışmayı, uyumu ve karşılıklı yardımı öne çıkartan reform ve gelişim çabalarının hem getirilerini hem de sıkıntılarını paylaşıyor. Ve denilebilir ki, aynı nar taneleri gibi bir bütün halinde, iç içe yaşıyorlar.
‘2018 GSYİH’MİZ 200 MİLYAR DOLAR’
Bu yıl Çin Halk Cumhuriyeti, kuruluşunun 70. yıldönümünü kutluyor. Geçen yetmiş yılda tüm etnik unsurlarıyla Sinciang halkı, Çin’in bütün merkezi hükümetlerinin gündemlerinin her zaman üst sıralarındaydı ve Sinciang'ın kalkınması için ülke çapında destekleri bir araya getirmeleri sayesinde Sinciang'da sosyo-ekonomik ve insan hakları girişimleri dikkate değer başarılar kazandı. Özellikle, ÇKP Merkez Komitesi’nin Başkanı Xi Jinping’in güçlü liderliği altında toplanan ÇKP 18. Genel Kongresi’nden bu yana Sinciang, sürekli ve istikrarlı bir şekilde yüksek kaliteli ekonomik gelişmeye tanık oldu. 2018’de Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH), 1.28 trilyon RMB-Yuan (Çin para birini)’ı (yaklaşık 200 milyar ABD Doları) aştı. İnsanların yaşam standartları büyük ölçüde iyileşti. Kişi başına harcanabilir geliri kentlerde yaklaşık 33 bin Yuan'ı aştı ve kırsal kesimde 12 bin Yuan'a ulaştı. İstihdam, eğitim, sağlık hizmetleri ve sosyal güvenlik ile ilgili kamu yararı güden projeler ileriye taşındı.
‘DÖRT YILDA 2.3 MİLYON KİŞİ YOKSULLUKTAN KURTULDU’
2014'ten 2018'e kadar, Sinciang'da toplam 2.3 milyon insan yoksulluktan kurtuldu; yoksulluk oranı yüzde 19,4'ten yüzde 6,1'e düştü. 2020'ye kadar hedefimiz, 817 bin 100 insanı daha yoksulluktan kurtarmaktır. Bugün kırsal kesimde yoksulluk sınırının altında yaşayanların tamamı, 2020 yılına kadar bu durumdan tamamen kurtarılacaktır. Orta halli refah toplumunun inşası yolunda Sinciang, Çin'in geri kalanına her yönden ayak uyduracak, bütün Çin’de yoksulluk, mutlak olarak ortadan kalkacaktır.
‘İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜMÜZ ETNİK ZENGİNLİĞİMİZ YASAL GÜVENCE ALTINDA’
Dini inanç özgürlüğü yaygın olarak korunmaktadır. Sinciang'da 24 bin 800 cami, kilise, Budist tapınağı, Taocu tapınağı ve diğer dini yerler, 29 300 din görevlisi ve Sinciang İslam Enstitüsü gibi 10 dini okul bulunmakta ve bunlar yasal güvence altındadır. Geleneksel etnik azınlık kültürleri korunmakta ve geliştirilmektedir. Uygur Makam Sanatı ve Kırgız Destanı Manas, Çin hükümetinin çalışmasıyla ‘UNESCO İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Kültür Mirası Başyapıtları’ arasına girmiştir. Etnik azınlık dilleri adli ve idari ilişkilerde, eğitimde, basın ve yayın, radyo ve televizyon, internet ve sosyal medyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Kadınların, çocukların, yaşlıların ve engelli insanların hakları, yasal güvence altındadır.
‘TERÖRDEN HALK ZARAR GÖRDÜ’
Sinciang’ın kaydettiği ilerlemeye rağmen, etnik ayrılıkçılıktan, şiddet içeren terörizmden ve dini aşırılıktan çok acı çektik, bu konularda ciddi zorluklarla karşı karşıyayız. 1990'lı yıllardan 2016'ya kadar, yerli ve yabancı ayrılıkçı, terörist ve aşırılık yanlısı güçler binlerce şiddetli terörist saldırı düzenledi, organize etti ve yürüttü; bu da çok sayıda masum insanın ölümüne, ciddi ölçüde maddi kayba neden oldu. Söz konusu korkunç suçlar, yalnızca istikrarlı ve barışçı düzeni, Sinciang'daki dayanışma ve ilerleme atmosferini ciddi ölçüde baltalamakla kalmadı, aynı zamanda bölgedeki tüm etnik gruplardan insanların yaşam, sağlık ve gelişme hakları gibi temel insan haklarına da zarar verdi.
‘AĞLAYANI GÜLENİ KAFİR İLAN ETTİLER’
O zamanlarda, dini aşırılık yanlıları “kafirleri öldüren cihatçılar şehit olup doğrudan cennete gidebilirler” gibi kötü niyetli vaazlar yaydı ve inananları devlet yönetimine direnmeye ve tüm laik kültürü inkâr etmeye ve karşı çıkmaya yöneltti. İnananların TV izlememesi, radyo dinlemesi veya gazete okumaması gerektiği konusunda vaazlar verdiler. İnsanları, cenazelerde ağlamamaya ya da düğünlere gülmemeye zorladılar ve hatta şarkı söyleyip dans etmelerini bile yasakladılar. Bu aşırı uygulamaları takip etmeyenler “kafir” olarak kabul edildi ve onlara karşı “cihad” başlatıldı
‘UYUŞTURUCU BAĞIMLILARI GİBİ…’
Aşırı düşüncelerden zehirlenen bazı insanlar, normal insanların anlayamadığı şeyleri yapan uyuşturucu bağımlıları gibi davranıyorlardı. Örneğin Kaşgarlı Erkin Tursun, kızı Bahargül'ü sadece 15 yaşındayken 40 yaşından büyük bir dini aşırılıkçıyla evlenmeye zorladı ve sadece böyle yaparak cennete gidebileceğini söyledi. Aksu Eyaleti, Kuça ilçesinden Tutam Kader, devlet okullarında öğretilen bilimsel ve kültürel bilginin dini doktrinlere uygun olmadığına inandığı için çocuklarını okulu bırakmaya zorladı. Turfan kentinden Ablimit Abdurrahman, terörizm ve aşırılıkçılığı vaaz eden video klipleri izledikten sonra IŞİD'e katılmak için yurtdışına çıkmaya çalıştı. Kaşgarlı Mahmut Vubuli, gençlerin eğlence yerlerine gitmesini şeytani bir hareket olarak görüyor ve ev yapımı bombalarıyla, eğlenen gençlere saldırmayı planlıyordu.
‘TERÖRİZM VE AŞIRILIKÇILIKİNSANIN ORTAK DÜŞMANI’
Terörizm ve aşırılıkçılık, insan toplumunun ortak düşmanı ve uluslararası toplumun mücadele etmek için işbirliği yaptığı bir hedeftir. Çin hükümeti her türlü terörizme ve aşırılıkçılığa karşı çıkıyor. Sinciang, tüm etnik gruplardan halkın temel çıkarlarını birinci sıraya yazdı, şiddet içeren terör suçlarının üzerine gitti, terörle mücadelede önleyici önlemlerin önemini ve aşırılıkçılığın kökenlerine inilmesi gerektiğini vurguladı. Mesleki eğitim ve öğretim merkezlerini yasaya uygun olarak kurarak, dini aşırılıktan etkilenenleri ve küçük suçlar işleyenleri eğitmeyi ve korumayı hedefliyoruz. Dini aşırılıkçılıktan etkilenen kursiyerlerin çoğu göreceli olarak az eğitimli ve modern bilgiyi kabul etmede daha az yetenekli, hukukun üstünlüğü ve istihdam becerileri konusunda farkındalıkları genellikle bulunmuyor. Bütün bunlardan dolayı eğitim merkezlerimiz, ülkenin ortak diline, hukuk bilgisine ve mesleki becerilere odaklanıyor. Toplumu aşırılıkçılıktan arındırmayı tüm eğitim ve öğretim sürecine yayıyoruz. Bu sayede vatandaşların terör ve aşırılıkçılık kurbanı olmalarının ve temel insan haklarının ihlal edilmesinin önlenmesi öngörülüyor.
‘DAHA İYİ YAŞAM İSTEĞİNİ YENİDEN UYANDIRMAK İÇİN…’
Merkezler eğitimi ücretsiz veriyor. Sağlık hizmetleri için tam zamanlı doktorların yanı sıra, somut mesleki bilgileri olan öğretmenler, yasal çalışanlar ve kıdemli meslek teknisyenleri bu merkezlerde çalışıyor. Yatakhaneler tamamen radyo, TV, telefon, klima, banyo ve duş ile donatılmıştır. Spor sahası ve kütüphane inşa edilmiştir. Kursiyerlerin daha iyi bir yaşam isteklerini yeniden kazanmalarına yardımcı olmak için etnik dans, şarkı ve spor yarışmaları gibi çeşitli müfredat dışı etkinlikler düzenlenmektedir. Kursiyerlerin kişisel saygınlığı ve özgürlüğü tamamen korunmaktadır. Merkezler, kursiyerlerin düzenli olarak eve gidebilecekleri ve ihtiyaç duyduklarında izin alabilecekleri bir giriş-çıkış yönetimi uyguluyor. Kursiyerlerin kendi konuşma ve yazı dillerini günlük yaşamda kullanma hakkı tamamen güvence altındadır. Farklı etnik kökene sahip stajyerlerin gelenek ve göreneklerine de bütünüyle saygı gösterilmekte ve koruma sağlanmaktadır.
‘GEMÇLERİ TERÖRÜN MANEVİ DENETİMİNDEN KOPARDIK’
İki yıldan fazla süren çalışmaların ardından, Sinciang'daki mesleki eğitim ve öğretim kurumlarımız, kayda değer başarılar elde etti. Stajyerler kademeli olarak terör ve aşırılıkçılığın manevi denetiminden koptu ve neyin yasal olup neyin olmadığını öğrendi. Modern bilgiye erişim kazandılar, temel pratik mesleki beceriler edindiler ve istihdam edilebilecek duruma geldiler. Şimdi, birçok kursiyer merkezlerden mezun oldu, istikrarlı işlere girdi ve daha kaliteli, daha mutlu bir yaşam sürüyor.
‘SON ÜÇ YILDA TEK BİR TERÖR OLAYI OLMADI’
Önleyici terörle mücadele ve toplumu aşırılıktan arındırma, küresel bir mücadeledir. Uluslararası toplumun terörle mücadele ve aşırılıktan arındırma deneyiminden ve uygulamalarından yararlanırken, Sinciang, yerel koşullarını da göz önünde bulundurdu ve mesleki eğitim ve öğretim modelini hayata geçirdi. Bu model, terörizmi ve aşırılıkçılığı kökünden ortadan kaldırmayı ve insanların büyük çoğunluğunun temel insan haklarını korumayı amaçlayan etkili bir önlem ve faydalı bir denemedir. Uluslararası toplumun ortak uygulamalarından yararlanırken, suçları etkin bir şekilde önlemek ve mücadele etmek için modern bilimsel ürünler ve büyük veri teknolojisi uyguladık. Bu önlemler herhangi bir bölge, etnik grup veya dine karşı yöneltilmemiştir.
Son üç yılda, Sinciang'da şiddet içeren tek bir terör saldırısı olmadı. Aşırılıkçılığın sızması ve yayılması durumu etkili bir şekilde ele alındı ve ceza davalarının ve kamu güvenliği davalarının sayısı önemli ölçüde düştü. Kamu güvenliği önemli ölçüde iyileşti. İnsanlar artık daha güçlü bir mutluluk, tatmin ve özellikle de güvenlik hissine sahipler. 2018’de Sinciang’a gelen turist sayısı yüzde 40’ın üzerinde bir artışla 150 milyonu aştı ve bu yılın Ocak ayından Mayıs ayına kadar bu rakam yıllık bazda yüzde 53 arttı. Tüm etnik gruplardan insanlar, sosyal istikrardan paylarına düşenin tadını çıkarıyor.
Uluslararası topluluğun dikkatini ciddiye alıyoruz. Sinciang'a yerinde inceleme yapmak üzere bir dizi yabancı diplomat, yetkili, uluslararası örgüt, dini grup ve medya heyetini davet ettik. Yakın zamanda, BM Terörle Mücadele Ofisi Genel Sekreteri Sayın Vladimir Voronkov ve farklı ülkelerden Cenevre'den 20'den fazla temsilci Sinciang'ı ziyaret etti. Pek çok sağduyulu insan, Sinciang'ın aldığı terörle mücadele ve aşırılık karşıtı önlemlerin başarılı olduğunu söyledi.
‘İKİYÜZLÜ STK’LAR…İFTİRA PEŞİNDE’
Bir süredir bazı ülkeler, STK'lar ve medya kuruluşları, Sinciang'ın sosyal istikrarını ve insan hakları ilerlemesini görmezden geliyorlar ve Sinciang'ın yasalara uygun olarak aldığı terörle mücadele ve toplumu aşırılıktan arındırma önlemlerini kötü niyetli bir şekilde eleştiriyor, karalamaya ve iftiraya başvuruyorlar. Bazıları hikayeler icat edip sahte haberler üretiyor. Bunlar ikiyüzlü: Sinciang azgın terörden ve aşırılıktan acı çekerken kayıtsızlar; ancak Sinciang halkı uyum içinde barışçıl bir hayat yaşamaya başladığında, maskelerini takınıp ahlaksız açıklamalar yapmak ve kışkırtıcı demeçler vermek için öne atılıyorlar. Umarız geçmiş hatalarından ders çıkarırlar.
‘KARŞILIKLI SAYGI TEMELİNDE TARTIŞMAYA HAZIRIZ’
Bugün dünya huzura kavuşmuş değil, terörizm ve aşırılıkçılık dehşet saçmak için pusuda bekliyor. Sri Lanka'da ve diğer ülkelerde gerçekleşen terör saldırıları, sert önleyici tedbirlerin temel insan haklarını korumak için gerekli olduğuna, BM’nin amaçları ve ilkelerine uygun olduğuna dair sayısız olgudan biri. Teröre ve aşırılıkçılığa karşı koymak, devam eden bir keşif ve uygulama sürecidir. Tüm taraflarla eşitlik ve karşılıklı saygı temelinde iletişim kurmaya ve tartışmaya hazırız.
‘SİNCİANG’IN GÜVENLİĞİ HÜKÜMETİMİZİN ASLİ GÖREVİ’
Çin atasözü der ki ‘Ayakkabı uygun mudur değil midir, ayakkabıyı giyen ayaklar bilir’. Sinciang hakkında en iyi konuşacak olan her etnik gruptan Sinciang halkıdır.
Birlik ve istikrar nimettir, ayrılık ve kargaşa felakettir.
Vatandaşlarımızın temel insan haklarını korumak ve Sinciang’ın sosyal istikrarını ve uzun vadeli güvenliğini sağlamak, Partimizin ve hükümetimizin asli görevidir. Sinciang'ın insan hakları girişimlerinin sürekli gelişimini teşvik etmek ve bölgemizdeki tüm etnik gruplardan insanlar için daha da parlak bir gelecek yaratmak için sürekli çaba sarf edeceğiz.
Sonuç olarak, siz Sayın Başkanı, Sayın Yüksek Komiseri ve İKM üye ve gözlemcilerini Sinciang'a saha ziyaretleri yapmaya ve güzel, gerçek ve misafirperver Sinciang’ı kendi gözlerinizle görmeye davet ediyorum.
tgb.gen.tr