6 Mayıs 1872'de Askeri Eczacı Mehmed Nesib Efendi’nin oğlu olarak dünyaya gelen Cemal Paşa, 1890’da Kuleli Askeri İdadisini, 1893’te Harbiye Mektebini bitirdi. 28 Ocak 1895’te Kurmay Yüzbaşı olarak orduya katıldı. Selanik’te görev yaptığı sırada İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girerek cemiyetin askeri kanadının örgütlenmesiyle görevlendirildi. 1905’te binbaşı oldu. Ertesi yıl Rumeli Demiryolları Müfettişliğine getirildi. Bu görevi sırasında İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin Rumeli’deki örgütlenmesinde etkin rol oynadı; cemiyetin bölük adı verilen yerel birimlerini oluşturdu. 1907’de 3. Ordu kurmay heyetine atandı. Burada Binbaşı Ali Fethi Bey ve Kolağası Mustafa Kemal ile birlikte çalıştı. Bu süreçte 1908 Meşrutiyet Devrimi’nin önderlerinden biri haline geldi. İttihat ve Terakkî Cemiyeti genel merkezi tarafından İstanbul’a gönderilen 10 kişilik temsil heyetinde yer aldı. 31 Mart Vakası’nın ve Çukurova bölgesindeki Ermeni ayaklanmalarının bastırılmasında aktif rol üstlendi. 1.Dünya Savaşı’na giden süreçte “3 Paşalar” döneminin mimarlarından biri oldu.
Birinci Dünya Savaşı’nın en önemli komutanlarından olan Cemal Paşa, Süveyş Kanalı harekâtına önderlik etmiş, Filistin Cephesini kurarak İngiliz işgaline karşı savaşmıştır. Burada, İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlıya isyan eden Arap aşiretlerine karşı mücadele etmiştir. 1.Dünya Savaşı’ndan Osmanlı Devletinin mağlup çıkmasının ardından, önce Odessa'ya sonra Berlin'e gitti. Anadolu ihtilali Kurtuluş Savaşı’nın başlamasının ardından Mustafa Kemal Paşa’yla mektuplaşmaya başladı. Cemal Paşa, aynı zamanda yurtdışında bulunduğu sürede de yürütmüş olduğu çalışmalarla Milli Mücadeleye çok önemli katkılar sağlamıştır.
Sovyetler Birliği ile Ankara Hükûmeti arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine katkılar sunmuş, Lenin ile yapmış olduğu görüşmelerin ardından Sovyetler Birliği ile birçok hususta anlaşarak Sovyetler Birliği’nin Ankara Hükûmetine mühimmat yardımında bulunmasını sağlamıştır. Aynı zamanda İran’la dostluk kurulmasına da önem veren Cemal Paşa, Mustafa Kemal’e yazmış olduğu mektupta buna değinmiş ve buna yönelik çalışmalar yapılması gerektiğini savunmuştur.
1922 yılında Türkiye’ye dönme hazırlıklığı içindeyken Tiflis’te bulunduğu sırada bir Ermeni terörist tarafından şehit edildi. Cenazesi Atatürk’ün emriyle Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir tarafından Erzurum’a getirilerek Karskapı Şehitliği’ne defnedildi.
Vatan Kahramanı Cemal Paşa’yı şehit edilişinin yıl dönümünde saygıyla anıyoruz. Vatanımızın bağımsızlığı ve milletimizin huzuru için nice Cemal Paşalar bu milletin bağrından yetişecektir. Türk gençliği, Cemal Paşalardan devraldığı bayrağı yılmadan ve yorulmadan taşıyacak ve ilerletecektir.