YAZAR
ANADOLU’NUN HRİSTİYAN TÜRKLERİ : PAPA EFTİM VE TORUNLARI
Tarih kitaplarında baktığımızda genellikle şunu görürüz: Türkler Anadolu’ya ilk olarak 1071 yılında Malazgirt Savaşı ile girmiştir. Son yapılan tarihi çalışmalarda Türklerin çeşitli boylar halinde Anadolu’ya çok daha önce geldiği sonucuna ulaşılmıştır. Hitit ve diğer Anadolu uygarlıklarının dil ve kültür yapısına baktığımızda Türkler ile birçok ortak yönü olduğunu görüyoruz. Hititçede ve Sümercede de çok sayıda Türkçe kelime var. Bu bize bir etkileşimin varlığını gösteriyor. Ayrıca Konya’da, Savatra Antik Kenti’ndeki arkeolojik çalışmalarda Antik Yunancada ‘Türkoğlu’ anlamına gelen ‘Türkopol’ yazısı keşfedildi. Bir kilisede bulunan bu yazı ile ilgili Selçuk Üniversitesi (SÜ) Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarımı Bölümü ve Kazı Başkanı Doç. Dr. İlker Işık, ‘’Bu eser, Anadolu tarihi ve ecdadımıza ait çok önemli bir yazılı belge niteliğine sahiptir. Kaleden getirilmiş olması nedeniyle yazıt üzerinde 'Türkoğlu' adının yer alması, burada Bizans dönemi askeri bünyesinde bulunan Türk askerlerinin Savatra'da konuşlandığını düşündürmektedir. İslam öncesi gruplar halinde gelen Türk boyları, Anadolu'nun çeşitli bölgelerine yerleşmiş ve belli bir kısmı Hristiyanlığı seçerek Bizans ordusu içerisinde lejyon olarak görev yapmış. Bu yazıt, tahminimizce bir Bizans mimari unsuru üzerine işlenerek onların varlığını ortaya koymaktadır." dedi.
Hristiyan Türkler Kimlerdir?
1071 Malazgirt Savaşı’ndan önce Türkler Anadolu topraklarına akınlar düzenlemiş ve henüz din birliği sağlayamamış Karaman Türkleri bu topraklarda Hristiyanlığı seçmiştir. Daha sonraki yıllarda ise Haçlılar da Türkopol ismini alarak bu orduda paralı askerlik yapmışlardır. Konya, Niğde, Nevşehir, Kayseri ve Ankara bölgelerinde yaşamını sürdüren Hristiyan Türkler için Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde, ‘’Alanya-kadim eyyamından beru Urum (Rum) keferesi bir mahallededir... Amma Urum lisanı bilmeyub, batıl Türk lisanı bilirler. Ve Antalya, dördü Urum keferesi mahallesidir. Amma keferesi asla Urumca bilmezler, batıl Türkçe lisan üzre kelamet ederler’’ diyerek Hristiyan Türklerin varlığını belirtmiştir. Öz be öz Türk olup, Yunan alfabesini kullanırlar, ibadetlerini Türkçe yaparlar ve Türkçe konuşurlar. Hristiyan olmaları ve Yunan alfabesi kullanmalarından dolayı çokça Rum zannedilen Karaman Türkleri günümüze kadar soylarını unutmamış ve gelecek nesiller için de bu geleneklerini devam ettirmektedirler.
Karaman Türklerinin yaktığı bu ağıt tüm yönleriyle kendilerini anlattırıyor:
"Gerçi Rum isek de Rumca bilmez Türkçe söyleriz
Ne Türkçe yazar okuruz, ne de Rumca söyleriz
Öyle bir mahludi haddı tarikatımız vardır
Hurufumuz (harflerimiz) Yunanice, Türkçe meram eyleriz"
Atatürk’ün Türk milleti ifadesi ülkemizde yaşayan din, dil, ırk, mezhep farketmeksizin herkesi kapsar. Atatürk: ‘’Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir.’’ demiştir. Hristiyan Karaman Türkleri de bu tanımın tam olarak içindedir. Cumhuriyetimizin 6 ok ilkesinden olan milliyetçilik ayıran değil birleştiren bir ilkedir. Türk milletinin içinde her kökenden tüm yurttaşlarımız yer almaktadır.
Katıksız Vatansever: Papa Eftim
Atatürk denildiğinde gözleri dolan Hristiyan Türklerinden olan Papa Eftim diğer bir ismiyle Pavlos Karahisadiris 1884 yılında Yozgat’ta doğmuştur. Zekasıyla ruhbanlık okulunda hızla yükselmiş ve Fener Rum Patrikhanesi’nde 1915 yılında papaz ünvanını almıştır. Savaş yıllarıdır. Düşmanla işbirliği içinde bulunan Fener Rum Patrikhanesi dünya milletlerine hitaben yayınladığı bir bildiride "Canavar, zalim Kemalistlerin zulmünden, biz Hristiyanları kurtarmaya geliniz! Ankara’daki zehirli yuvalarını yıkmak için acele ediniz" diyordu. Bunun üzerine Papa Eftim kendisine bağlı cemaati toplayarak Fener Rum Patrikhanesini protesto etmiş ve ayrılarak Türk Ortodoks Kilisesini kurmuştur. Türk Ortodoks Kilisesi kurulduğu andan itibaren milli mücadeleye büyük katkı sağlamıştır. Kendisine 'Baba Eftim' diyen Atatürk, her fırsatta Eftim'e teveccüh gösterir ve şöyle der: 'O, milli mücadelede bize bir ordu kadar yardım etti.'
Eftim Yozgat’ta kapı komşusu olan Çerkez Ethem sayesinde Atatürk ile tanıştı. 1922’de Kapadokya turuna çıktı. Hem Türk Ortodoks Kilisesi hedefini tanıttı ve hem de Milli Mücadele için para topladı. Millet Meclisi’nin açılış duasını okuyanlar arasında kendisi de vardı. Papa Eftim, laikliği sonuna kadar benimsemiş bir din adamıydı. Cumhuriyet Devrimi’nin getirdiği “Bazı Kisvelerin Giyilmemesi Üzerine Kanun”a uygun şekilde kilise dışında modern kıyafetleriyle dolaşır, topluma örnek olurdu.
Papa Eftim katıksız bir vatanseverdi. Din ile millet ayrımını doğru yapmaktaydı. Yunanlılar bu toprakların kendilerine ait olduğunu ve Müslümanların azınlıkta olduğunu iddia etmekteyken, işgalcilerin din üzerinden topraklarımızda gerçekleştirmek istedikleri amaçların farkında olan Papa Eftim Milli Mücadele’de halkımızla birlikte oldu. Karadeniz ve Doğu illerindeki halkın Pontus ayaklanmalarından etkilenmemesini ve Kurtuluş Savaşı’na destek vermelerini sağladı. Daha sonraki yıllarda soyadı kanunuyla Zeki Erenerol ismini alan Eftim, savaş bittikten sonra Galata’daki Panagia Kilisesi’ne çekilerek dinî görevle meşgul oldu ve 1968 yılında gözlerini hayata yumduktan sonra yerine oğlu Turgut Erenerol (Papa II. Eftim) geçti.
Mübadele Yıllarında Karaman Türkleri
Savaşın ardından Türkiye’deki Rumlar ve Yunanistan’daki Türkler karşılıklı bir şekilde göç ederler. Bu göçe Karaman Türkleri de maalesef dahildir. Tek nedeni Hristiyan oluşlarıdır ve Rum zannedilerek bin yıldan fazladır yaşadıkları topraklardan hiç bilmedikleri bir yere gitmek zorunda kalırlar. Bugün Yunanistan’da hala varlıklarını sürdürürler. İlk göç eden yaşlılar dışında yeni nesil Yunanca öğrenmişlerdir. Daha sonraları bir kısmı Avrupa’nın çeşitli yerlerine göç etmiştir.
Papa Eftim’in Torunları Bugün De Aynı Mevzide
Bugün Türkiye’deki Hristiyan Türklerin merkezi Türk Ortodoks Kilisesidir. Dün olduğu gibi bugün de ülkemize yapılan saldırılara karşı duruşları Papa Eftim kararlılığıyla devam etmektedir. Türk Ortodoks Kilisesi Ergenekon kumpasında da hedef alındı. Papa Eftim’in torunu Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi Basın Sözcüsü Sevgi Erenerol 5 yıl boyunca cezaevinde kaldı. Ergenekon savcıları Sevgi Erenerol’a ‘’Siz nasıl Hristiyansınız? Hz. İsa’dan çok Atatürk'ten bahsediyorsunuz’’ suçlamalarında bulunmuşlardı. Sevgi Erenerol’un tutuklanmasından sonra Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi adına açıklama yapan Avukat Safiye Karayel, "Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi ve değerli basın sözcüsü Sevgi Erenerol, her zeminde Türk devletinin hak ve menfaatlerini savunmuştur, bundan sonra da aynı azim ve sadakat ile yüce Türk Milleti için çalışacaktır.’’ ifadelerini kullanmıştı.
Yakın zamanda 29 Ağustos’ta Fener Rum Kilisesi Baş Papazı Bartholomeos, Rusya-Ukrayna savaşına dair Fransa Cumhurbaşkanı Macron’dan mektup aldığını belirtti. Bartholomeos kendi fikri ve tüm patrikhanenin tutumu olarak bu savaşın bitmesi için Rusya’nın işgaline son vermesi gerektiğini söylemişti. Bu açıklamanın ardından ilk tepki Sevgi Erenerol’dan geldi. Erenerol Aydınlık Gazetesine: ‘’Fransa Devlet Başkanı Macron’un diplomatik çağrıda muhatabı Ukrayna ve Rusya devlet başkanlarıdır; Fener Rum Kilisesi Başpapazı değil. Türkiye Cumhuriyeti’ni zor duruma sokan bu kurumun hukuk dışı eylemlerini halkımızın dikkate alması elzemdir.” ifadelerini kullandı.
Cumhuriyetin kuruluşunun ardından yaklaşık 100 yıl geçti. Düşman tek dişiyle pusuda. Türk milleti de aynı kararlılığıyla Papa Eftimleri, Ahmet Hulusi Efendileri ve Diyap Ağalarıyla din, dil, mezhep fark etmeksizin vatan savunmasında ülkesini korumaya ve yükseltmeye devam ediyor.
Kaynakça
https://www.arkeolojikhaber.com/haber-konyada-bir-kilise-parcasina-kazinmis-turkopol-yazisi-bulundu-35158/
https://www.bayburtpostasi.com.tr/her-buyuk-adamin-bir-buyuk-hatasi-karamanli-hiristiyan-turkler-de-ataturkun-makale,7559.html
Evangelia BALTA, Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018
Papa Eftim ve Milli Mücadeledeki Önemi, Mehmet BİÇİCİ, Makale
https://sonhaber.ch/hiristiyan-turkler-ve-papa-eftim/
https://hyetert.org/2019/01/22/karamanlilar-ortodoks-turkler/
https://www.aydinlik.com.tr/haber/turk-ortodoks-patrikhanesinden-fener-tepkisi-macronun-muhatabi-bartholomeos-degildir-337139
https://www.ensonhaber.com/gundem/ergenekonda-adi-gecen-turk-ortodoks-kilisesi-nedir-82874
TLB İZMİR İL SORUMLUSU
İBRAHİM ÇOĞAŞLIOĞLU