1919 senesi Mayıs'ının 19. günü Samsun'a çıktım. Genel vaziyet ve manzara:
Osmanlı Devleti'nin dahil bulunduğu grup, Harbi Umumi'de mağlup olmuş, Osmanlı ordusu her taraf ta zedelenmiş, şartları ağır bir mütarekename imzalanmış. Büyük Harbin uzun seneleri zarfında, millet yorgun ve fakir bir halde. Millet ve memleketi Harbi Umumi'ye sevk edenler, kendi hayatları endişesine düşerek, memleket ten firar etmişler. Saltanat ve hilafet mevkiini işgal eden Vahdettin, soysuz laşmış, şahsını ve yalnız tahtını temin edebileceğini tahayyül ettiği alçakça tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa'nın riyasetindeki kabine; ikiz, haysi yetsiz, korkak, yalnız Padişah'ın iradesine tabi ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir vaziyete razı.
Ordunun elinden silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta...
İtilaf devletleri, mütareke hükümlerine riayete lüzum görmüyorlar. Birer vesile ile, İtilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da. Adana vilayeti, Fransızlar; Urfa, Maraş, Ayıntap,ı İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya'da İtalyan askeri kıtaları; Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bu lunuyor. Her tarafta yabancı subay ve memurları ve özel adamları faaliyette. Nihayet, söze başlangıç kabul ettiğimiz tarihten dört gün evvel, 15 Mayıs
19 19'da İtilaf devletlerinin rızasıyla Yunan ordusu İzmir'e çıkarılıyor. Bundan başka, memleketin her tarafında, Hıristiyan unsurlar gizli, açık, özel emel ve maksatlarının elde edilmesinin teminine, devletin bir an evvel çökmesine mesai sarf ediyorlar.
Daha sonra elde edilen sağlam malumat ve vesikalar ile teyit olundu ki, İstanbul Rum Patrikhanesi'nde teşekkül eden Mavri Mira heyeti (Vesika: 1), vilayetler dahilinde çeteler teşki1 ve idare etmek, mitingler ve propagandalar yaptırmakla meşgul. Yunan Salibi Ahmeri,ı resmi Muhacirin3 Komisyonu; Mavri Mira heyetinin mesaisinin kolaylaştırılmasına hizmet etmekte. Mavri Mira heyeti tarafından idare olunan Rum mekteplerinin izci teşkilatları, yir mi yaşını aşmış gençler de dahil olmak üzere her yerde ikmal olunuyor.
Enneni Patriği Zaven Efendi de, Mavri Mira heyetiyle hemfikir olarak çalışıyor. Enneni hazırlığı da tamamen Rum hazırlığı gibi ilerliyor.
Trabzon, Samsun ve bütün Karadeniz sahillerinde teşekkül etmiş ve İstanbul'daki merkeze bağlı Pontus Cemiyeti kolaylıkla ve muvaffakiyet le çalışıyor (Vesika: 2).
Mukabil Kurtuluş Çareleri
Vaziyetin dehşet ve vahameti karşısında, her yerde, çareleri her mıntıkada birtakım zevat tarafından mukabil kurtuluş çareleri düşünülmeye başlanmış idi. Bu düşünce ile alı nan teşebbüsler, birtakım teşekküller doğurdu. Mesela: Edirne ve havalisinde Trakya-Paşaeli unvanıyla bir cemiyet vardı. Doğuda, (Vesika: 3) Erzurum'da ve Elaziz'de (Vesika: 4) merkezi umumisi İstanbul'da olmak üzere Vilayatı Şarkiye Müdafaai Hukuku Mil/iye Cemiyeti teşkil edilmişti. Trabzon'da Muhafazai Hukuk namında bir cemiyet mevcut olduğu gibi, Dersaadet'te de Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyeti vardı. Bu cemiyet merkezinin gönder diği delegelerle, Of kazasıyla Lazistan livası dahilinde şubeler açılmıştı (Vesika: 5, 6).
İzmir'in işgal olunacağına dair Mayıs'ın on üçünden beri fiili emareler gö ren İzmir'de bazı genç vatanperverler, ayın 14115'inci gecesi, bu acı vaziyet hakkında fikir alışverişinde bulunmuşlar ve emrivaki haline geldiğine şüphe kalmayan Yunan işgalinin ilhakla neticelenmesine mani olmak esasında müt tefik kalmışlar ve Reddi İlhak prensibini ortaya atmışlardır. Aynı gecede bu maksadın yayılmasını temin için İzmir'de Yahudi maşatlığınal toplanabilen halk tarafından bir miting yapılmışsa da, ertesi gün sabahleyin Yunan asker lerinin nhtımda görülmesiyle bu teşebbüs ümit edilen derecede maksadı temin edememiştir.
Devamı yarın... [Milli teşekküller, siyasi maksat ve hedefleri]
tgb.gen.tr