YAZAR
Tarihe baktığımız zaman başarıya ulaşmış her devrim hareketinde, devrimi gerçekleştiren kadroların bazı yazar düşünürlerden etkilendiklerini görebiliriz.
Fransız Devrimi’ni üzerinde başta J.J. Rousseau olmak üzere 18. Yüzyıl düşünürlerinin etkisinin olduğu gibi Rusya’daki Ekim Devrimi de Marks ve Engels’den etkilenmiştir. Atatürk önderliğinde gerçekleşen Türk Devrimi de bu kuralın dışında değildir. Devrimi gerçekleştiren kadrolar üzerinde birçok yazar ve düşünürün etkisi vardır. Bunların başlıcaları; Namık Kemal ve Tevfik Fikret’tir.
Atatürk, Namık Kemal’in vatan, millet, hürriyet konulu şiirlerinin kendisi ve kuşağının üzerindeki etkisini şu sözlerle açıklamıştır:
‘’Vatanın kurtuluşu ve istiklali için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti. Harbiye senelerinde siyaset fikirleri baş gösterdi. Namık Kemal’den gelen sesin büyüsüne kapılmıştık. Bu ses ruhumuzu şimşek gibi sarsıyor, bu ses şimdiye dek duyduğum hiçbir sese benzemiyordu. Namık Kemal’in yiğit sesi, önümde bambaşka bir ufkun açılmasına yol açıyordu.’’
Devletin yıkılmakta olduğunu gören ve kurtarmak için çareler arayan genç aydınlar, Namık Kemal’in şiirlerini okuyor ve Abdülhamit’in yasaklı yıllarında Namık Kemal eserleri elden ele dolaşıyordu.
Mustafa Kemal’in Namık Kemal ile ilk tanışması Manastır idadisinde öğrenci iken olmuştur. Bir gün edebiyata çok meraklı ve Namık Kemal’e hayran bir öğrenci olan Ömer Naci, Mustafa Kemal’den okumak için kitap ister. Fakat kendisine hep fen kitapları vermesi üzerine ‘’Bunlar hep ders kitabı. O halde ben sana vereyim.’’ diyerek çeşitli edebi eserler getirir. Mustafa Kemal bunları karıştırırken Namık Kemal’in şu dizeleri dikkatini çeker:
Felek her türlü esbab-ı toplasın gelsin;
Dönersem kahbeyim millet yolunda bir azimetten
Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini,
Yok-imiş kurtaracak bahtı kara maderini.
Merkez-i hake atsalar da bizi;
Kürre-i arzı patlatır çıkarız…
Ali Fuat Cebesoy, anılarında Namık Kemal konusunda Atatürk’le beraber yaşadığı bir olayı şöyle anlatmıştır:
"Mustafa Kemal bir gece vakti yanıma gelerek, Namık Kemal’in Vatan Kasidesi’nin teksir edilmiş bir nüshasını ‘Fuad kardeşim bunu ezberleyelim.’" diye verirken şunları okudu:
‘Felek her türlü esbab-ı toplasın gelsin;
Dönersem kahbeyim millet yolunda bir azimetten’
Cebesoy, Namık Kemal ile ilgili bir anısını da şu sözlerle anlatır:
‘’Manastır’a döndük. Şehrin girişine geldiğimiz zaman orada bulunan bir mesirede vakit geç olmasına rağmen, Harp Okulu talebelerinin Namık Kemal’in ‘Vatan Yahut Silistre’ adlı esrenin oynandığını gördük. Atlarımızdan inerek oyunu seyrettik. Talebelerden birinin temsilin son sahnesinde;
Yare nişandır. Tenine erlerin!
Mevt ise son rütbesidir askerin!
Altıda üstüde birdir yerin.
Arş yiğitler vatan imdadına
mısralarını okurken yanımdaki subaylar göz yaşlarını tutamamışlardı. Benim de gözlerim yaşarmıştı. Harp Okulunda talebelik hayatımız gözümün önünde canlanmıştı. Sınıf arkadaşım Mustafa Kemal İle beraber o şiirleri ezberlemiştik; fakat böyle heyecanla haykıramamıştık.’’
Atatürk, Namık Kemal’in eserlerine de büyük ilgi göstermiştir. Özel kütüphanesinde Namık Kemal’e ait birçok eser bulunmaktadır. Bu eserler:
1.İmtizac-ı Akvam
2.Eş’ar-ı Kemal
3.Vaveyla
4.Makalat-ı Siyasiyye ve Edebiyye
5.Renan Müdafaanamesi
6.Edib-i Azam Merhum Namık Kemal Bey’in Rüyası
7.Sergüzeşt Ali Bey(İntibah)
8.Osmanlı Tarihi
9.Şark meselesi
10.Usul-i Meşveret Hakkında Mektuplar
Mustafa Kemal’in Namık Kemal’e cevabı:
Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı’nın bütün sıcaklığıyla devam ettiği sırada 13 Ocak 1921 tarihli meclis konuşmasında ‘’Bu milletin içinden çıkmış bir Kemal,
‘Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini
Yok imiş kurtaracak bahtı kara maderini’
demiş; gene bu milletin bağrından çıkmış bir Kemal diyor ki;
‘Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini
Elbet bulunur kurtaracak bahtı kara maderini’’
diyerek adeta Namık Kemal’e cevap vermesi ona verdiği değerin kanıtıdır.
Atatürk ve arkadaşlarını en az Namık Kemal kadar etkileyen bir diğer isim de Tevfik Fikret’tir. Tevfik Fikret aynı Atatürk gibi gençliğe çok önem verir. Haluk’un Defteri adlı eserinde oğlu Haluk’u Türk Gencinin yerine koyar ve onda gelecek kuşaklarda olmasını istediği, toplumsal bozuklukları ortadan kaldırabilecek nitelikleri varsayar. Bunlar akıl, bilim ve yurtseverliktir.
Tevfik Fikret’in yeni toplum için önerdiği ahlaka göre, insan doğru olduğuna inandığı yolda yalnız kalsa da yürümelidir. Tevfik Fikret’in ilerici kimliğiyle yeni kuşaklara gösterdiği hedefler çağdaşlaşma, akıl ve bilim, yurtseverlik, aydınlanma, özgürlük, adalet ve barıştır.
Tevfik Fikret bütün dünyayı vatanı, bütün insanları vatandaşı sayar. Bütün insanların kardeş olduğu ve nimetlerin kardeşçe paylaşıldığı bir dünyayı hayal eder.
Köy Enstitülerinin kurucularından efsanevi Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, Tevfik Fikret’in yaşam boyu sürdürdüğü savaşı üç bölüme ayırmıştır:
1.Gericiliğe karşı savaş
2.Baskıcı yönetimlere karşı savaş
3.Ahlaksızlığa karşı savaş
19 Ağustos 1945 tarihinde Hasan Ali Yücel, Tevfik Fikret’in müzeleştirilen evi Aşiyan Müzesi’nin açılış konuşmasında şunları söylemiştir:
‘’Fikret’in en olumlu tarafı ilerici bir insan oluşudur. Bunda Galatasaray’ın etkisi muhakkaktır. Fakat o devirde her Galatasaray’da okuyan bu inanca varamamış olduğuna göre, bunu yalnız okulun verdiği eğitime bağlamak doğru olmaz. Fikret güneşin artık garptan doğduğunu en iyi anlayanlarımızdandır. Yetiştirdiğimiz büyük insanlar arasında Fikret daima var kalacaktır.’’
Tevfik Fikret, Atatürk’ün düşünce yapısının oluşumunda oldukça etkili olmuştur. Öyle ki Atatürk ‘’Fikret kimdir biliyor musunuz? O’nu tanıyanlar, benim ne yapmak istediğimi kavrayacak kimselerdir.’’ ve ‘’Ben inkılabımı ondan aldım.’’ demiştir. Atatürk’ün bazı sözlerinin Tevfik Fikret dizelerine benzerliği dikkat çekmektedir:
Tevfik Fikret: Fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür bir şairim
Atatürk: Öğretmenler, cumhuriyet sizden fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller ister.
Tevfik Fikret: Kızlarını okutmayan millet oğullarını manevi öksüzlüğe bırakmış demektir.
Atatürk: Kadınlarımız, erkeklerden daha çok aydın, daha çok feyizli, daha fazla bilgili olmak mecburdurlar.
Tevfik Fikret: Gençler vatanın bütün ümidi şimdi sizdedir.
Atatürk: Gençler! Vatanın ümit ve istikbali size, genç nesillerin anlayış ve enerjisine bağlanmıştır.
Yukarıda belirttiğimiz gibi hem Namık Kemal hem de Tevfik Fikret Türk Devrimi’nin düşünce yapısı üzerinde çok etkili olmuştur.
Namık Kemal, Cumhuriyet sonrası büyük önem kazanan Milliyetçilik, Halkçılık hareketlerinin ilk temsilcisidir. Tevfik Fikret ise modern eğitime, akıl ve bilime, çağdaşlığa verdiği önem ve ilerici, devrimci karakteriyle Kemalist kadroları etkilemiştir. Her iki isim de yazdığı şiirlerle Kurtuluş Savaşı’nı gerçekleştiren kadroların düşünce yapısını geliştirdikleri gibi onlara bağımsızlıktan vazgeçmemeyi, hedeflerini gerçekleştirmek için mücadele etmeyi, düşünceleri ve vatanları uğruna zor durumda kalmaktan, gerekirse ölmekten çekinmemeyi öğretmiştir.
Sabrican Tıknazoğlu
Hacettepe Üniversitesi
tgb.gen.tr
KAYNAKÇA
1)Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılap Yayınları
2)Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılap Yayınları
3)www.anıtkabir.tsk.tr/ Atatürk’ün özel kitaplığı
4)Zeki Arıkan, Türkiye’nin Çağdaşlaşmasında Tevfik Fikret ve Atatürk, dergiler.ankara.edu.tr