Amerika Birleşik Devletleri'nin Federal Bütçesi'nden tahsisat alan kurumlardan biri olan National Endowment for Democracy NED (Ulusal Demokrasi Vakfı), Uygur ayrılıkçılara merkezi bütçeden 2004'ten bu yana 8 milyon 758 bin 300 dolar verdiklerini açıkladı. Türk lirası karşılığı bugünkü kur üzerinden yaklaşık 65 milyon lira. NED'in sadece 2019 yılında Uygur ayrılıkçı örgütlere verdiği bağışın tutarı 960 bin dolar. Türk parası karşılığı yaklaşık 7 milyon TL.
Parayı veren düdüğü çalar
NED'in Uygur Programı Yöneticisi ve Çin Masası sorumlusu Ekrem Kerem, ABD Kongresi'nden Çin'e karşı Uygur İnsan Hakları Yasası çıkarmasının kendi başarıları olduğunu duyurdu. Nasreddin Hoca'nın ünlü fıkrasında olduğu gibi. Parayı veren ABD, Kongre'ye Çin'i mahkum eden yasayı çıkarttırmış.
NED’in sitesinde yapılan açıklamada, 2020 yılında ABD Kongresi’nde kabul edilen Uygur İnsan Hakları Politikası Yasası’nın, NED’in hibe verdiği kuruluşların çalışmaları üzerine inşa edildiği belirtildi. ABD yönetimi bu yasayı dayanak yaparak Çin'e yaptırım kararları aldı.
NED'in web sitesinde "Uygur İnsan Hakları Yasası, NED'in hibeleriyle desteklenen çalışmaların sonucudur" başlıklı açıklamada Ekrem Kerem'in sözleri aynen şöyle:
"NED'in desteğinin bir sonucu olarak, Uygur hakları savunma grupları yıllar içinde hem kurumsal hem de profesyonel olarak büyüdü. NED'in desteklediği gruplar, Uygurların sesini Birleşmiş Milletler, Avrupa Parlamentosu ve Beyaz Saray da dahil olmak üzere en yüksek uluslararası seviyelere çıkararak, çeşitli uluslararası, bölgesel ve ulusal ortamlarda Çin'in yanlış anlatılarına karşı Uygur davasını tanıtmada kritik roller oynadılar. Doğu Türkistan'daki zulmü belgeleyen, ilgili kararların, yaptırımların ve Çin Komünist Partisi'ni sorumlu tutmak için harekete geçme çağrılarının başlatılması konusunda bilgi ve ilham veren ilk elden, olgusal kaynaklar sağladılar."
Listesini yayınladılar
Açıklamada NED’in fonladığı Uygur teşkilatları da belirtildi. İşte NED’in açıkladığı fon alan ayrılıkçı Uygur teşkilatları:
Dünya Uygur Kongresi (DUK): NED'in 2019 Demokrasi Ödülü'nü alan DUK, Çin karşıtı kampanyalarda öncü rol oynamaktadır. BM ve diğer uluslararası platformlarda diğer uluslararası STK’larla koalisyonlar kurarlar, diasporadaki Uygur toplumuna hizmet ederler ve genç Uygur aktivistlerini eğitirler. Toplama kampları iddialarından ilk kez DUK’un çabaları sonucunda, BM'de bahsedildi ve AP, Uygurların toplu olarak gözaltına alınmasına ilişkin acil bir kararı kabul etti. Son zamanlarda ‘Uygur Hakları Avukatlar’ çalışmasını başlattı. Genel Başkanı Dolkun İsa’dır.
Uygur İnsan Hakları Projesi (UHRP): UHRP, DUK’a bağlı faaliyet gösteren kuruluşlardan biri. Uygur Amerikan Derneği (UAD) tarafından 2004 yılında, NED’in destek hibesiyle kuruldu. Şu anki başkanı Nury Turkel, 2020 yılında, ABD Meclis Başkanı Nancy Pelosi tarafından ABD Uluslararası Din Özgürlüğü Komisyonu'na komisyon üyesi olarak atandı. Türkel, ABD'de eğitim görmüş ilk Uygur avukat ve ABD'de siyasi bir pozisyona atanan ilk Uygurdur. Türkel, TIME dergisi tarafından Eylül 2020'de dünyanın en etkili 100 kişisi arasında gösterildi. 1999'dan 2009'a kadar Radyo Özgür Asya'nın Uygur Servisi'nde Kıdemli Editör olarak görev yapmış olan İcra Direktörü Ömer Kanat da aynı zamanda DUK Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini de yürütüyor.
Uygurlar için Kampanya – Uygur Hareketi (CFU): DUK’a bağlı faaliyet gösteren kuruluşlardan olan CFU'nun kurucusu Rushan Abbas, politika yapıcılara, Uygur insan hakları durumu hakkında sık sık bilgi vermiş ve ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi'nde ve ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi'nde ifade vermiştir. Senatör Marco Rubio, Şubat 2020'de Birleşik Devletler’e ilk Uygur konuğu olarak Bayan Abbas'ı getirdi. Abbas, Kasım ayında Türkiye’ye gelerek Gelecek Partisi, İyi Parti, Deva Partisi ve Saadet Partisi yöneticileriyle görüştü.
Uygur Geçici Adalet Veritabanı Projesi (UTJD): Adalet ve hesap verebilirliği korumak için Doğu Türkistan'daki insan hakları ihlallerinin belgelerini, analizlerini ve anlamlı analizlerini sunar.
2019 yılında para alan kurum ve projeler
Proje: Uygur İnsan Hakları Savunuculuğu ve Sosyal Yardım.
Kurum: UHRP.
Miktar: 315 bin dolar.
Gerekçe, Uygur insan hakları konusunda farkındalık yaratmak ve savunuculuk yapmak. Kuruluş, Çin ve yurtdışındaki Uygurları etkileyen insan hakları ihlalleri hakkında araştırma yapacak, belgeleyecek ve bağımsız ve doğru bilgiler sağlayacak. Ayrıca Çin vatandaşlarına erişim sağlayacak, Sincan / Doğu Türkistan'da devam eden insani kriz hakkında farkındalık yaratmak için diğer sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapacak ve ulusal ve uluslararası savunuculuk yapacak.
Proje: Sanatsal Etkileşim Yoluyla Uygur İnsan Haklarını Savunmak.
Kurum: UHRP.
Miktar: 55 bin dolar.
Uluslararası toplumda Uygur insan hakları krizine ilişkin farkındalığı artırmak, Uygur ve insan hakları savunuculuk gruplarına politika yapıcıları dahil etmek için yeni bir araç sağlamak. Proje, destekçileri eğitecek ve harekete geçirecek, Uygur ve insan hakları örgütlerinin sosyal yardım ve savunuculuk çabalarını güçlendirmeye yardımcı olacak, Çin'in Uygur halkına yönelik baskıcı politikalarının kapsamlı ve etkileşimli bir incelemesini üretecek.
Proje: Uygur İnsan Haklarını Savunmak ve Duyurmak.
Kurum: Dünya Uygur Kongresi.
Miktar: 380 bin dolar.
Uygur insan hakları konusunda farkındalık ve destek sağlamak. Örgüt, Uygur meselelerinde uluslararası ve bölgesel savunuculuk yapacak: Uygur gençleri için savunuculuk ve kapasite eğitimi düzenlemek; Doğu Türkistan'da devam eden insan hakları ihlallerini izlemek, belgelemek ve vurgulamak; toplama kampları üzerine uluslararası bir konferans düzenlemek ve Uygur diasporasına destek ve koordinasyon sağlamak.
Proje: Doğu Türkistan'daki İnsan Hakları İhlallerinin Belgelenmesi.
Kurum: UHRP.
Miktar: 90 bin dolar.
Adalet ve hesap verebilirliği desteklemek için Doğu Türkistan'daki insan hakları ihlallerini belgelemek ve kamuya anlamlı bir analiz yapmak. Örgüt, çevrimiçi ve çevrimdışı yöntemlerle bilgi toplayarak, Uygurların ve diğer Türki Müslümanların gözaltı kamplarında devam eden zorla kaybedilmesi ve gözaltına alınmasıyla ilgili bir veri tabanını genişletecek ve koruyacak, iki ara rapor ve istismar eğilimlerini ve modellerini analiz eden yıllık bir rapor yayınlayacak ve bunları dağıtacaktır. Raporlar, uluslararası savunuculuk için bir kaynak görevi görecek.
Proje: Uygur Haklarını Savunma, Toplumsal Katılım için Kadınları ve Gençleri Güçlendirme.
Kurum: UHRP.
Miktar: 120 bin dolar.
Uygur diasporasından kadınları ve gençleri insan haklarını korumak için savunuculuğa katılmaları için güçlendirmek. Örgüt, Uygur kadınlarını ve gençlerini savunuculuk becerileri ve sivil katılım konusunda eğitecek ve savunuculuk kampanyaları ve diğer kuruluşlarla işbirliği yoluyla daha fazla katılımı teşvik edecek. Organizasyon ayrıca, sosyal yardım çabaları aracılığıyla daha geniş bir uluslararası kitle arasında Uygur krizi hakkında farkındalığı artıracak.
tgb.gen.tr