YAZAR
Macaristan’daki “Altılı Masa”nın deviremediği Viktor Orban’ın zaferi, Ukrayna krizinde ABD karşıtı tutum, milli konularda AB ile artan gerilim, Türkiye ve Türk dünyasıyla gelişen ilişkiler…
Hemen her konuda Atlantikçi politikalara karşı Avrasya yönelimli bir strateji izleyen Viktor Orban liderliğindeki Macaristan, 2022’de Avrupa’ya damga vuran ülkelerden oldu.
‘ORBAN UKRAYNA’DA RUSYA’NIN YANINDA’
Rusya’nın Ukrayna’daki ABD destekli Nazi rejimine karşı başlattığı özel askeri harekâttan yaklaşık 1 ay önce, haftalık yayın yapan liberal çizgideki HVG (Heti Világgazdaság) dergisi Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in uşağı olarak resmetti. Dergide Orban, Ukrayna ve birçok uluslararası konuda Rusya yanlısı tutum almakla eleştirildi.
‘NATO’NUN KONUŞLANMASI UYGUN DEĞİL’
Macaristan Savunma Bakanı Tibor Benko, ülkesinin yeterli sayıda ulusal silahlı kuvvete sahip olduğunu ve ülke topraklarında ilave NATO birliklerinin konuşlandırılmasını uygun bulmadıklarını duyurdu.
‘AİLE ERKEK VE KADINDAN OLUŞUR’
Başbakan Orban, eşcinsel evliliklerle ilgili bir soruya "Macar anayasası açık, baba erkek, anne kadın ve aileyi bir erkek ve kadın oluşturur. Bunun göreceli hale getirilmemesi için her alanda her şeyi yapacağız" yanıtını verdi.
‘RUSYA'DAN BAŞKA BİR ALTERNATİF YOK’
Başbakan Orban, Avrupa'nın gaz tedarikinde Rusya'dan başka alternatifi olmadığını söyledi. Orban, ABD'nin pahalı sıvılaştırılmış doğal gazının (LNG) Rusya-Avrupa boru hattındaki ucuz doğal gazın yerini alamayacağını vurguladı. Orban, ABD'den gaz alım önerilerini saçma ve ülke ekonomisine zararlı gördüğünü söyledi.
ORBAN KAZANDI, SOROS KAYBETTİ
Nisan 2022’de yapılan genel seçimi, Başbakan Viktor Orban’ın liderliğindeki Fidesz-KDNP koalisyonu kazandı. İktidar koalisyonu oyların yüzde 53'ünü ve meclis çoğunluğunun 2/3’ünü alırken, Macaristan’ın 6’lı Masası yüzde 34'te kaldı. 4. kez seçim kazanan Başbakan Orban, “Bu zaferi, Brüksel diplomatlarıyla, Soros imparatorluğunun bütün para ve enstitüleriyle, uluslararası medyayla ve Ukrayna Devlet Başkanıyla savaşarak kazandık” diyerek ABD ve müttefiklerine meydan okudu.
"Macar soluna harcadığınız tüm paralar boşa gitti. Macar solu, Soros'un şimdiye kadarki en kötü yatırımı" şeklinde konuşan Orban, Macar kökenli turuncu devrim finansörü George Soros ve onun desteklediği muhalefet partileriyle alay etti. Orban, “Bu zafer unutulmayacak. Belki ömrümüz boyunca hatırlayacağız; çünkü hiç bu kadar çok rakibi yenmemiz gerekmemişti” dedi.
AB'YE VETO
Orban, hükümetinin, AB'nin Rusya'ya karşı bugüne kadar masaya getirdiği tüm yaptırım teklifini kabul ettiğini ama 30-31 Mayıs'taki AB Konseyi'nde gündeme getirilmesi planlanan yeni yaptırım paketini kabul etmeyeceğini söyledi.
Hükümet, enerji güvenliğini sağlamak için seçenekler sunulmazsa AB’nin Rusya'dan enerji ithalatına yasak konulmasını öngören yaptırım paketi lehine oy kullanmayacağını duyurdu. Rus petrolüne yönelik yasağın Macar ekonomisini büyük ölçüde etkileyeceği vurgulanan açıklamada, böyle bir kararın petrol fiyatlarının fırlamasına neden olacağı belirtildi.
‘YAPTIRIMLAR ATOM BOMBASI GİBİ’
Başbakan Orban, AB Konseyi Charles Michel’e yazdığı mektupta "Petrol ambargosu eğer kabul edilirse, Macaristan ekonomisine atılan bir atom bombası anlamına gelecek" dedi. Orban, böyle bir kararın kabul edilemez olduğunu vurguladı ve sonuçları iyi düşünülmemiş Rusya’ya yönelik yaptırımlara Macar hükümetinin katılmayacağını açıkladı.
‘AKARYAKIT KRİZİ AB’NİN SUÇU’
Macaristan Başbakanlık Ofisi Müdürü Gergely Gulyas, 'benzin turizmi' konusundaki endişeleri gerekçe göstererek, ülkedeki benzin istasyonlarının bugünden itibaren yurt dışında kayıtlı plakaya sahip müşterilere hizmet vermeyeceğini açıkladı.
Hidaro.hu isimli internet sitesinin haberine göre Gulyas, sürücülerin araçlarına yalnızca Macar plakaları olması durumunda sübvansiyonlu fiyatlarla yakıt ikmali yapmalarına izin verileceğini kaydetti. Macaristan geçen yıl, küresel yakıt piyasasındaki hareketlilik nedeniyle dizel ve benzin fiyatlarını sabitlemiş, Rusya'nın Ukrayna'da askeri operasyon başlatmasının ardından ise sabitlenmiş fiyat uygulamasını uzatma kararı almıştı.
Enerji krizi ve uluslararası arenadaki gerginliklerin uzamasının Macar ekonomisini zorladığını belirten Gulyas, Brüksel'in yaptırım politikalarının akaryakıt fiyatlarının kontrolden çıkmasına neden olduğunu kaydetti.
‘ZELENSKİ’NİN AKIL SAĞLIĞI BOZUK’
Macaristan Dış İlişkiler ve Ticaret Bakanı Peter Siyarto, Ukrayna Devlet Başkanı’nın, ülkesinin başbakanı Viktor Orban dahil olmak üzere yabancı liderlere sürekli saldırmasının “akıl sağlığıyla ilgili sorunlar yaşadığına işaret ettiğini” söyledi.
Bakan Siyarto, “Geçen aylarda on binlerce Macar, Ukrayna’ya ve Ukrayna halkına yardım etmesine rağmen Ukraynalı politikacılar, Macaristan hakkında kabul edilemez bir tonda konuşmaya devam ediyor, bizi kışkırtıyor, yalan söylüyor ve hiçbir minnettarlık göstermeden bizi karalamaya kalkıyor. Ukraynalıları üzse bile Macaristan Meclis Başkanı’nın, Zelenski’nin akıl sağlığı hakkında söyledikleri doğru” dedi. Meclis Başkanı Kover, “Zelenski’nin çok tuhaf davranışları var. Hiçbir lider mevkidaşlarıyla böyle konuşmaz. Sanırım bazı akıl sağlığı sorunları yaşıyor” demişti.
ENERJİDE ACİL DURUM İLAN EDİLDİ
Devlet Bakanı Gergely Gulyas, Avrupa genelinde artan enerji fiyatları nedeniyle Macaristan’da acil durum ilan edildiğini açıkladı. Gulyas, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın uzaması ve AB’nin Rusya'ya uyguladığı yaptırımlar nedeniyle tüm Avrupa'da enerji fiyatlarının ciddi biçimde arttığını söyledi. Bakan Gulyas, problemin çözümü için doğal gaz ve kömür üretimini artırmayı içeren 7 maddelik eylem planı hazırladıklarını duyurdu.
‘YAPTIRIMIN KAYBEDENİ BATI’
Başbakan Orban, Rusya’ya yönelik yaptırımlar nedeniyle ABD’nin yalnızlaştığını ve AB’nin kaybeden olduğunu söyledi. Buradan Çin’in kazançlı çıktığını belirten Orban, “Yaptırım politikası savaşı kısaltamaz; Brüksel, yanlış taktikler seçtiğini kabul etmeli” değerlendirmesini yaptı. Bir başka konuşmasında, “Batı’nın stratejisi dört lastiği de patlak arabaya benziyor. Avrupa’nın ekonomik ve politik olarak başı dertte. İngiliz, Bulgar, İtalyan ve Estonya hükümetleri bunun kurbanları oldu. İnsanlar giderek artan fiyatlarla karşı karşıya” dedi. Orban, dünyanın büyük kısmının AB’nin politikasını desteklemediğini belirterek, "Çin, Hindistan, Brezilya, Güney Afrika, Arap dünyası bu çatışmalardan uzak, kendi işlerine bakıyorlar" diye konuştu. Avrupa'nın Ukrayna krizinde yeni bir stratejiye ihtiyacı olduğuna vurgu yapan Orban, AB’nin Rusya ve Ukrayna arasında arabuluculuk yapması gerektiğine işaret etti.
AB’DEN MACARİSTAN’A ‘LGBTİ DAVASI’
AB Komisyonu, “LGBTİ+ bireylerin haklarını ve AB sözleşmelerini ihlal ettiği” gerekçesiyle Macaristan'ı AB Adalet Divanı’na dava etti. Macaristan’da Temmuz 2021’de kabul edilen yasa ile çocukların ve gençlerin yasal olarak ulaşabileceği kitap, film ve benzeri yayınlardaki LGBT temalarına yasak getirmişti. Hükümet kararı reşit olmayanları korumak için aldığını açıklamış ve kararın homofobiyle alakasının olmadığını belirtmişti. Yasa, heteroseksüellik dışındaki cinsellikleri içeren kitapların “18 yaşından küçüklere yasaktır" ibaresiyle satılması, LGBTİ+ temalı filmlerin televizyonun en çok izlendiği “prime time” sırasında yayınlanamaması gibi hükümler içeriyor.
TÜRKİYE’YLE SAVUNMA İŞBİRLİĞİ
Ağustos ayında Türkiye’ye gelen Macaristan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Laszlo Palkovics, iki ülkenin silah sanayinde kapsamlı bir işbirliğine gidileceğine işaret etti. Ziyaret sonrası Anadolu Ajansı’na konuşan Bakan Palkovics, Macar ordusunun, Türk üretimi askeri ürünler almaya karar verdiğini söyledi. Palkovics, Macaristan’ın zırhlı personel taşıyıcı alanında önde gelen bir Türk firmasıyla Macaristan’da üretim anlaşması yaptığını belirtti. Macar ve Türk basınında, Macaristan’ın Kaposvar şehrinde kurulan ortak Macar-Türk Ejder zırhlı araç merkezinde, ilk aşamada ana parçaların Türkiye’de imal edileceği ve montajının Macaristan’da yapılacağına dair haberler çıkmıştı. Sonraki aşamalarda üretimin kademli biçimde Macaristan’a kaydırılacağı ve diğer AB ülkelerinin pazarları hedef alınacağı bildirilmişti.
RUSYA’YLA NÜKLEER SANTRAL ANLAŞMASI
Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Peter Siyarto, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumunun (ROSATOM), Macaristan'da iki yeni nükleer reaktör inşa edeceğini açıkladı. Bakan Siyarto, böylece Macaristan'ın uzun vadede enerji güvenliğinin sağlanacağını ve fiyat dalgalanmalarını önleyeceğini belirten Siyarto, reaktörlerin 2030'a kadar faaliyete hazır olacağını duyurdu.
AB’DEN MACARİSTAN’A ‘FONSOPASI’
AB Komisyonu, “hukukun üstünlüğü ilkesini ihlal” gerekçesiyle AB bütçesinden Macaristan'a sağlanan fonların yüzde 65’ine karşılık gelen yaklaşık 7,5 milyar avroluk kısmının askıya alınması çağrısında bulundu. Hukukun Üstünlüğü 2021 raporunda Macaristan, “yolsuzlukla mücadelede yetersiz kalan tedbirler” konusunda eleştirilmiş, ülkede “medyada çoğulculuğun tehlike altında olduğu” iddia edilmişti. AB Komisyonu, “Macaristan’da yargı bağımsızlığı gibi demokratik standartların aşındığını” belirterek, “durumun düzeltilmemesi” halinde yetkilerini kullanmaktan çekinmeyeceğini bildirmişti. Macar hükümeti karara itiraz etse de Avrupa Adalet Divanı kararın temyize götürülemeyeceğini söyleyerek itirazı reddetmişti.
RUS GAZINA YENİ YAPTIRIMLARA İZİN YOK
Devlet Bakanı Gergely Gulyas, Macaristan’ın Rus gazına yönelik yeni AB yaptırımlarına izin vermeyeceklerini açıkladı. Rus gaz tedarikini etkileyen her türlü AB yaptırımını veto etmeye devam edeceklerini belirten Gulyas, bu kararın Ukrayna’daki savaşla bir alakası olmadığını, Avrupa’nın zarar görmesiyle ilgili olduğunu vurguladı.
UKRAYNA’YA YENİ MALİ DESTEĞE VETO
Macaristan, AB ülkelerinin Ukrayna'ya 2023’te 18 milyar a
vro mali yardım sağlamayı içeren paketini veto etti. Veto kararının ardından “Macaristan'a sağlanacak fonlar” konusu toplantı gündeminden çıkarıldı. Böylece, AB ülkeleri Macaristan'a fon gönderme kararını ertelemiş oldu.
MACARİSTAN, İSVEÇ VE FİNLANDİYA'NIN NATO ÜYELİĞİNE ONAYINI ERTELEDİ
Başbakan Orban, 2022 bitmeden yapılması beklenen İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyelikleri için gerekli meclis onayının 2023'teki ilk oturumda alınacağını açıkladı. Macaristan’ın kararının Türkiye’nin hassasiyetleriyle ilişkili olduğuna işaret ediliyor.
TÜRK POLİSİNE ÖVGÜ
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile Türkiye’de bir araya gelen Macaristan İçişleri Bakanı Sandor Pinter, “Macaristan'da hem Frontex çerç
evesinde hem de Avrupa Birliği'nin üyesi diğer ülkelerden polisler görev yapmakta. Ama şunu söyleyebilirim ki, Türk polisler, en disiplinli ve başarılı olanlar” diye konuştu. Türk kolluk kuvvetlerinin gelişimine dikkat çeken Bakan Pinter, “Polis ve jandarmanın, faaliyet alanlarında gösterdikleri ilerleme ve gelişme için kendilerini tebrik ediyorum. Bu çalışmalar sayesinde Türkiye'nin asayişi, kamu düzeni dünya standartlarına yükselmiştir.” Türkiye İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise, Macar mevkidaşı Pinter’ın “çok tecrübeli ve başarılı bir içişleri bakanı olduğunu, bu yüzden kendisini örnek aldığını” ifade etti. 2024 yılının Türkiye ile Macaristan arasında diplomatik ilişkiler kurulmasının 100'üncü yılı olduğunu belirten Bakan Soylu, 2024’ü Türkiye-Macaristan Kültür Yılı olarak kutlayacaklarını kaydetti.
TAVAN FİYAT UYGULAMASI SONA ERDİ
Macaristan Devlet Bakanı Gergely Gulyas, yükselen akaryakıt fiyatlarına karşı tüketicileri korumak amacıyla devreye alınan tavan fiyat uygulamasına son verildiğini açıkladı. Kararın gerekçesinin AB’nin“Rus petrolüne yönelik yaptırım ve tavan fiyat politikası” olduğu belirtildi. Yaptırımlar nedeniyle akaryakıt tedarikinde sorun yaşandığını söyleyen Bakan Gulyas, AB yaptırımları nedeniyle ülkedeki akaryakıt istasyonlarında Macar vatandaşlarına 480 Macar forintinden (22,75 TL) akaryakıt sağlanamadığını ifade etti. Ülkede Kasım 2021'de başlayan uygulamayla Macar plakalı araçlara benzin ve dizelin litresinin 480 Macar forintinden pahalıyasatışı yasaklanmıştı.
ORBAN, AP İLE DALGA GEÇTİ
Başbakan Orban, AP Parlamentosu Başkan Yardımcısı ve milletvekili Yunan Milletvekili Eva Kaili’nin karıştığı yolsuzluk skandalına ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda AP’nin Macaristan’a yönelik iddialarıyla dalga geçti. Orban paylaşımında "Ve dediler ki, AP Macaristan’daki yolsuzluktan ciddi endişe duyuyor. Avrupa Parlamentosu’na günaydın" ifadelerini kullandı.